Тарых

Бюгюнлюкде миллетибизде аны жашау турмушу бла байламлы кёп затла унутула, къала баргъаны жарсытады. Аллай шартланы юслеринден хар бирибиз да тамата тёлюден соруп, ачыкъларгъа борчлубуз. Сёз ючюн, базук жия не болгъанын шёндюгю жаш адамладан кёплери билген да этмейдиле. Ол санда мен да. Бу кюнледе манга назмучу Ёлмезланы Мурадин жиберген къысха видеода хасаниячы Кючюкланы Борис ол не зат болгъаныны юсюнден хапарлайды.

2020 жылны июль айында РФ-ни Президентини Указы бла  Россейни аскер махтаулугъуну энтта да бир кюню тохташдырылгъанды – 1943 жылда Кавказ ючюн сермешлени кезиуюнде совет аскерле немис-фашист аскерлени ууатхан кюн.

Жолоучуну дефтеринден 1896 жылда Владикавказда алгъа «Кавказ» газетде, ызы бла энчи китапчыкъ болуп, Кавказны тинтген этнограф, юрист, жарыкъландырыучу, профессор Башир Далгатны (Долгат) «Чегем чыранлагъа жолоучулукъ» деген аты бла очерги чыкъгъанды.

Къачан да миллетибиз къууанчда айтылгъан ариу алгъышладан бай болгъанды. Жыйынны жюрюте билген адамгъа не заманда да уллу багъа бергендиле. Аллай белгили адамны тилеп, киеу нёгерге таматагъа айырып ийгендиле.

2004 жылдан бери Тюрк халкъы сентябрьны ючюнчю ыйых кюнюнде Тюрк жазыуну бла маданиятны кюнюн белгилейди.

Малкъар Россейге къошулгъандан сора, таулуланы башха халкъла бла экономика, политика, культура байламлыкъланы   бютюнда  кенгертирге онглары  болгъанды. XVIII—XIX ёмюрледе Малкъарны географиясына, тарыхына, халкъны жашау турмушуна, культурасына сейир ёсгени эсленеди. Бери тыш къыраллы, Россейли экспедицияла къуралып, тинтиуле бардырылып башлайдыла. Гюльденштедт, Рейнеггс, Паллас, Потоцкий, Клапрот, Боссе, Шаховской, Бларамберг эм кёп башха  алимле кеслерини китапларында таулуланы юслеринден сейир шартланы басмалайдыла. 

Зумакъулланы Башчыны жашы Мустафа туугъанлы  быйыл 125 жыл толгъанды. Ол Уллу Ата журт урушха дери кезиуде Къабарты-Малкъарны жамауат-политика жашауунда аты айтылгъан адам болгъанды. 

Къабарты-Малкъар Республика Кавказ тауланы айбатлы тиклеринде, Терк сууну сол жанында орналады. Тамашалы табийгъаты, дарманлы хауасы адамны саулугъуна хайырлыдыла. Мында къадар тюрлю гара суула чыкъгъан шауданла, дарманлы батмакъла болгъан жерле бардыла. Ала бары да тюрлю-тюрлю аурууланы багъаргъа себеплик этедиле.

Уллу Ата журт уруш башланнганда, Наршауланы Адикни къызы Сакинат  КПСС-ни Къабарты-Малкъар обкомунда инструктор болуп ишлей эди. Обкомда уа фронтну аскерчиле, кийимле, ашарыкъла бла жалчытыу, Нальчикде къуралгъан юч госпитальгъа да жаралыланы салдырыу, республикагъа башха жерледен кёчгенлеге жашау жерле къурау эмда кёп башха жумушла бла кюрешгендиле.

Быйыл Уллу Ата журт урушда кёп магъаналы сермешледе хорламны 80-жыллыгъы белгиленеди. Аланы арасында Сталинград эм Кавказ ючюн къазауат, Курс дугада сермеш совет аскерлени жигитликлерини, аскер башчыланы оюмлулукъларыны юлгюсю болгъандыла.