Тарых

Уруш жыллада Левитанны «Говорит Москва!» деген сёзлерин хар ким да эшите эди. Юрий Борисовични юсюнден былай айта эдиле: «Ол сау дивизияны багъасын тутады».

Таумурзаланы Далхат тин хазнабызны сакълаугъа эм аны байыкъландырыугъа уллу къыйын салгъанладан эди. Ол халкъ жырладан, таурухладан, аууздан чыгъармаладан бек кёбюн жыйгъанды эм китапла этип чыгъаргъанды. Бюгюн аны тукъум тарыхларындан бирин басмалайбыз.

Атамы юсюнден

Кесими таныгъанлы, атамы, анамы да айтханларын эсде бек тутама. Атам, ол жылланы эсгерирге артыкъ сюймеучюдю, алай келе тургъан тёлю унутуп къоймасын ала кёрген къыйынлыкъланы дегени болур, терк-терк сагъыныучуду.

Авиацияны бла космонавтиканы кюнюне

Узакъ планеталаны букъулу жолчукъларына дери

 Гагаринден сора  космос аппаратланы учуруу, жалгъан спутникле бла бардырылгъан сынаула да баш муратха жетиуню- башха планеталагъа учууну- ал атламлары эдиле. Циолковский бла Космодемьянский да ма анга итиннгендиле.

 …Космосха учууланы башламчыларыны атлары белгилидиле,деген оюм жюрюйдю. Болсада космонавтиканы мурдорун салгъанланы араларында атлары кёп жылланы ичинде жашырынлыкъда тургъан адамла бардыла. Аладан бири Сергей Королев бла къаты байламлыкъда ишлеп тургъан Энейланы Тимурду. Аны алим нёгери - Демидов саугъаны 1996 жылда алгъан академик Н.Н.Красовский бу оюмун терк-терк къатлаучу эди: «Производствода,бир тюрлю технологияда тынгылы математика болса, аны киши эслемейди; ол болмай къалса уа- хар ким да сезип къояды. Бизни космосубузну аламат математикасы болгъанды эмда болгъанлай къалады. Тимур Магометович а аны къурагъанладан бириди».

Малкъар эллерибизни бла тукъумланы тарыхлары газет окъуучулагъа сейир болгъан темаладан бириди. Асламлы информация органладан сора да бу ишге школларыбызда, бийик билим берген окъуу юйлерибизде да аслам эс бёледиле. Бюгюн биз сизни шагъырей этерге сюйген авторубуз Хабазданды. Бу элни ким эм къачан къурагъаныны юслеринден Айтекланы Эльвира тынгылы жазып, туура этгенди. Аны фольклорубузгъа да сейири уллуду.  

1942 жылда немецли фашист уучлаучула бир кесек заманнга бизни республикагъа киргенлеринде Татчаланы Баттал Тёбен Чегемден атланнган къызыл аскерчиле бла бирге Огъары Чегемге къарындашы Адилгерий болгъан элге кетеди.

Огъары Холам. Былайгъа Деуле Сырты дейдиле. Суратны онг жанында, къаягъа тирелип тургъан биринчи журт Жаболаны Магометни жашы Исхакъны юйю эди. Аны бери жанындагъы юй да къаягъа тирелип ишленипди. Анда да Гергъокъланы Ортабай бла Мухаммат жашагъандыла. Аны аллында эфенди азан къычыргъанды. Ол тизгинде къыйырдагъы юй а Кючмезланы Мыртаны эди.

Революцияны бораны эски жашауну кетере, аны жангырта, жарыкълыкъгъа эшик ачаргъа эди умуту. Алай ол, жангылыкъланы кереклилигин ангылап, къарай билиу да акъыллылыкъны, жигитликни сурай эди. Ол замандагъы интеллегенцияда да, къара халкъгъа болушуугъа амал излеуде сагъышда эдиле. 

Бизни республикабыз тарых магъаналы  жерлери бла байды. Тау эллерибизде  кёп сейирлик  кешенеле, къалала да  узакъ ёмюрледен къала келип, бюгюнлюкде да сюеледиле. Аллай къалаладан бири Амирхан  къалады.