Илму

Къабарты-Малкъар къырал университет «Приоритет 2030» деген къырал прогрмманы чеклеринде республиканы экономика бёлюмюн байыкъландырыргъа ахшы къошумчулукъ этеди. Ол санда бизнесге, бютюнда промышленность бёлюмде уруннган биригиулеге илму-излем эм сынау-конструктор проектлени бардырыргъа болушады.  

Халкъыбызны адабиятын тинтиу бла кюрешген жаш алимлерибизден бири Болатланы Асиятды. Университетни да жетишимли бошап, ол кесин илмугъа берип, кандидат диссертациясын да къоруулагъанды. Ол Гуманитар тинтиулени институтунда ишлейди.

Къабарты-Малкъар къырал аграр университетде «Илму, билим эм бизнес хар неда тюрлене баргъан кезиуде» конкурсну эсеплерин чыгъаргъандыла алгъаракъда. Ол илму-излем эмда конструкторлукъ тема бла байламлы эди.

«Илму эм университетле» миллет проектни чеклеринде илму ишлеге мега-грантланы программасы жангыртылады. Быйылдан башлап, анга бёлюннген ахчаны ёлчеми 90 миллион сомдан 100 миллионнга дери кёбейтилгенди. Дагъыда грант беш жылгъа бериледи,  аны болжалын энтта юч жылгъа созаргъа эркин этилгенди. Билим бериу эмда тыш къыралладан алимлени къайтарыу бла байламлы проектлеге энчи магъана бурулады.

Къабарты-Малкъар къырал университетни  прогрессив материалла жаны бла  лабораториясына  бийик технологиялы  краш-машина алгъандыла. 

Кеслерини сайлагъан усталыкълары бла бирге ол сфера бла байламлы илму ызда да жетишимли болгъанларыбыз бардыла. Ала медицинада бютюнда асламдыла. Аллай къыйын ишде ишлей, анда алгъан сынамларын къагъытха тюшюре, ала бла бирсиле да хайырланырча этип, къыйматлы китапла басмалайдыла.  Белгили нейрохирург Чочайланы Аминат да аладан бириди.

Республикабыздан тышында да белгили гляциолог, география илмуланы кандидаты Керимланы Абдуллах экспедиция бла Памирде болуп, СССР-ни бек бийик таууну - пик Коммунизманы (Таджикистан) тёппесине (7495 м.) эки нёгери - айтхылыкъ альпинистле эм алимле Нурис Урумбаев эм Борис Струков бла бирге ёрлегенди. Бу тауну башында къардан Керим улу пробала алгъанлы быйыл августда 40 жыл толгъан эсе да, ол бюгюн да дунияда рекордха саналады. Нек дегенде андан бийикде алыкъа аллай затны киши мажармагъанды.

Арт кезиуде Къабарты-Малкъарны   эл мюлк товар чыгъарыучула жерчиликге аслам эс буруп тебирегендиле. Аны баш сылтауларындан бири  минерал семиртгичле бла химия кереклени багъаларына  кётюрюлгениди. Андан  сора да,  экология жаны бла тазалыкъгъа  да уллу магъана бериледи.     

Бюгюнлюкде КъМР-ни экономикасын айнытыу бла байламлы иши тохтатылып тургъан «Тырныауузну тау-байыкъландыргъан комбинаты» ОАО-ну къалгъан-къулгъанлары асыралгъан жерине сейир аз тюйюлдю. Ол жер кеси да Элбрус районда тенгизден 1210-1234 метр бийикликде Гыжгыт эмда Бахсан череклени  жагъаларында орналыпды. Бу тийре жер теберге къоркъууу болгъаннга саналады, алайдагъы объектле уа оюлургъа хазыр халдадыла.

Озуп баргъан жылны биринчи жарымында «Къарачай-малкъар халкъны маданият совети» жамауат организацияны башламчылыгъы бла Кисловодск шахарда нарт эпосну бизни халкъгъа жууукъ тюрлюсюн сюзюу жаны бла семинар бардырылгъан эди.