Тарых

Бу жашауда болгъан ачыулу ишни юсюнден бизге хурметли окъуучубуз Темуккуланы Адил жазады. Аны магъаналы хапарларын биз газетибизде терк-терк басмалай турабыз. 

Бизни миллет кесини тарыхын, адет-тёрелерин, ниет хазнасын ёмюрлени теренинден багъалай келгенди. Жазмабыз болмагъанда, аууздан ауузгъа, тёлюден тёлюге ётдюрюп кёп таурухла, жигитлик жырла, нарт сёзле, элберле бизни ёмюрге дери сакъланнгандыла. Тарыхыбызны эм аны айныууна къыйын салгъанланы юслеринден кесини кёз къарамы бла бизни штатда болмагъан корреспондентибиз Мызыланы Мажир шагъырей этеди.

Совет властьны оноучуларыны хаталары жетгенле миллетде кёп болгъанларын барыбыз да уста билебиз. Ол кезиуде жалгъан дау бла тутмакъны сынагъанладан бири Мырзаланы Даутону жашы Жарашты эди. Алай, барыбыз да ангылагъандан, битеу аллай жарсыулу  ишле асламында тийресинде сюймегенлерини тил этиулеринден болгъандыла.

81 жыл мындан алгъа, 1942 жылны 11 августунда, Тырныауузну вольфрам-магъадан комбинатыны ишчилери юйюрлери бла Бечо ауушну – ол Баш Кавказ сыртда орналады. Бу болум таулу шахарны тарыхына ёмюрлеге киргенди.

9 декабрьде Россейде Ата журтну Жигитини кюню белгиленеди. Ол кийирилгенли быйыл 16 жыл толады, болсада байрамны тарыхы андан теренди, къыралны жигитлерин белгилеу тёре патчах Россейде башланнганды.  

Дуния башында бек къанлы эм кюйсюз Уллу Ата журт урушну тарыхы толусунлай тинтилгенди, аны жашырынлыкълары барысы да ачыкъ болгъандыла деп шарт айтырча тюйюлдю. Сёз ючюн, бир-бир тарыхчыла Уллу Ата журт урушну кезиуюнде батырлыкълары, кишиликлери ючюн СССР-ни Жигити деген атха жыйырмагъа жууукъ таулу аскерчи тийишли кёрюлгенди, алай халкъ кёчюрюлгени ючюн саугъала берилмей къалгъандыла,  деп жазадыла. Ким биледи, келир заманда тарых тюзлюк тохташдырылып, ала иелерин табарла.

Алгъыннгы номерибизде биз Чеченланы Шамилни, Уллу Ата журт урушну ветераныны, кеси заманында Зокаланы Келлетни юсюнден жазгъан материалын хазырлап басмалагъан эдик. Келлетни уа Хамза деп къарындашы болгъанды, ол да аныча жигит, батыр, ётгюр жаш. Къарындашладан бирин айтып, бирсисини атын сагъынмай къойсакъ, тюз боллукъ да болмаз. Ол мурат бла беребиз бу материалны да басмагъа, Хамзаны бетинде битеу Уллу Ата журт урушда Хорлам келтирирге болушхан аскерчилерибизни хурметлерин этип, аланы эсгерип. Бир киши да унутулмагъанды, бир зат да унутулмагъанды, ёмюрюк жигитлиг а эсибизден кетерик тюйюлдю.

«Бизни таулу элледе энди иги таныйдыла, хар юйде да къууанып сакълайдыла, жашагъан жерлерин, юй кереклени, жамычыланы къалай тикгенлерин букъдурмай кёргюзтедиле, миллет тепсеулеге юйретедиле…»

Хурзук Къарачайны эм эрттегили   эллеринден  бирине саналады. Тарых  жырлада да  аны юсюнден терк-терк эшитирге боллукъду.  Бюгюнлюкде анда  эски  топуракъбаш юйле  археологланы, тарыхчыланы  сейирлерин къозгъагъандыла.

Жылла озгъанлыкъгъа, Уллу Ата журт урушда жан берген жигитлерибизни атлары унутулмагъанлары жюреклеге асыуду. Биз адам улу жыйыннга санала эсек, жигитликни, батырлыкъны, аны бла бирге биз бюгюнлюкде жашар ючюн жанларын-къанларын аямагъан инсанларыбызны унутургъа эркинлигибиз жокъду.