Тарых

                                                                      Ыннамы айтханларын эсге тюшюре...

    Озгъан ёмюрню жыйырманчы жылларында Глоуланы Рамазан белгили адам болгъанды. Ол кеси Учкулан районда Къарт-Журт элде жашагъанды. Къарачай областьда жоллагъа, кёпюрлеге оноу этгенди, аны къолу жетмей хазна бузулгъан зат жангыртылмагъанды.

Къауум жыл мындан алгъа Къарачайда Къарт-Журт элде болгъанымда, къонакъбайларым узакъдан кёргюзтген эдиле Гошаях бийчени кешенесин. Къобан сууну сол жанында ариу кюнлюм бетде, эрттегили къабырстанны бир жанында, акъ мекям сюеледи. Сын ташланы къатында ол кенгден окъуна иги билинеди. Ол Гошаях бийчени асыралгъан жериди.

Алай бу тиширыуну атын жюрютген анда къала да барды. Жёгетей сууну башында, кириш тауланы арасында ол ары кёчгюнчю да болгъанды анда юй, алай бу тиширыу анда жашап тебирегенден сора аталгъанды ол ат. Дагъыда ол тийреде таулагъа да Гошаях сырт дейдиле.

Анамы жанындан мени экиге айланнган къарындашым Локияланы Баттал Рокоссовскийни аскерлеринде къуллукъ этгени ючюн бек ёхтемлениучю эди. Тамата лейтенант Иван Зуевни жаяу аскер ротасына Данцигден узакъ болмай бир гитче элчикден гитлерчилени сюрюп чыгъарыргъа буйрукъ бериледи. Анда немислиле кёп тюйюл эдиле да, аякъ тиреп да кюрешмей, артха къачдыла. Элде жашагъанладан кёпле ала бла кетген эдиле, юйлерин-журтларын къоюп.

Базар кюн, асхут заманда, беш-алты акъсакъал ныгъышда олтуруп лахор этебиз. Озуп кетген колхоз-совхоз заманланы да эсибизге тюшюребиз. Фермада малчыла, ийнек сауучула болуп ишлеп тургъанбыз. Ара мюлкле адамланы бир бирге жууукъ этген, бирикдирген кюч кибик эди.

Бу таурухну Евгений Баранов деген оруслу жолоучу Къашхатаудан Малкъаргъа бара эшитгенди эм «Чирик кёлде» деген хапарында аны жазып, 1913 жылда «Вокруг света» журналны 29-чу номеринде басмалагъанды.

Бу тукъум тизмеге Сюйюнчлени Ханафий бла Гочияланы Софья 1989 жылда чыгъаргъан Къарачай-малкъар-орус сёзлюкден бла Алийланы Ибрахимни жашы Исмайыл бла Алийланы Ибрахимни къызы Земфира 2003 жылда Москвада чыгъаргъан «Карачаево- балкарские имена и фамилии» деген китапдан эмда башха материалладан алынып 830 тукъум чакълы бири киргенди. Алай а къарачай-малкъар тукъумла андан да кёп болурла, биз билмеген не уа эсгермей къойгъаныбызны кёрген адам болуп, «Заман» газетни редакциясына жазып жиберсе, бек ыразы боллукъбуз.

А

Тарыхыбызны бетлери шагъатлыкъ этгенлерича,1942 жылны ноябрини 28-29 кюнлеринде  Черек ауузуну Сауту бла Глашлары эллеринде НКВ-дыны аскерлери, сабий, тиширыу, къарт адам деп айырмай, къыргъанлары белгилиди. Къырылгъанла Байсыладан, Мисирладан, Сарбашладан, Цепишладан, Къылчаладан, Къарчаладан, Темиржанладан, Гумаладан, Илистинладан,Тауболатладан, Глашладан болгъандыла.