Тарых

ТАСС-дан билдиргенлерине кёре, археологла Къабарты-Малкъарны бийик тау районларындан биринде орта палеолитни кезиуюнден къалгъан -  120-70 минг жыл мындан алгъа - неандерталецле тургъан жерни тапхандыла.

Гитлерчи Германиягъа да Кавказны нефти артыкъда керек болгъанды. Аны ючюн фашист аскерле Шимал Кавказны зорлаугъа уллу кюч салгъандыла. Душман командование Дондан ётюп, Къобанны, Шимал Кавказны, Азов эм Къара тенгизлени кюнчыгъыш жанларын къолгъа этерге борчла салгъанды аскерчилерине. Ызы бла Кавказ тауланы кюнбатыш эм кюнчыгъыш жанларындан кирип, Закавказьеге, андан ары Тюркге жетерге, бу къыралны да Совет Союзгъа къажау урушха къатышдырыргъа мурат болгъанды.

Орта школну Орта Азияда бошагъанлай, туугъан жерине келирге эркинлик берилген халкъы бла къайтып, университетни малкъар тил бла литература бёлюмюне киреди. Ол кезиуде ата журтларындан кёп хапарлары болмагъан таулу жашла бла къызла, бир-бирлерине тюбеп, танышып, окъууларын бардыргъандыла.

Шофёргъа айтып автобусну тохтатама. Сора нёгерлериме ызыма къайтыргъа керек болгъанын айтама. Ала соруулу къарайдыла, унамайдыла.

Алгъаракъда Булунгудан Къулийланы Ибрагим шуёхум сёлешеди. «Мен санга бир сейирлик жер кёргюзтейим. Сен айлана, жюрюй тураса. Кёп ариу жерле кёре да тургъан болурса, алай бу уа аладан да аламатды», – дейди. 

Тарых къагъытлада белгиленнгенича, бусагъатдагъы Къабарты-Малкъар къырал университетни медицина факультети тургъан жерде 1822 жылда аскер къала салыннганды. Аны жанында уа, суугъа жууукъ, аскер казармала тургъан фонштадт болгъанды.

Бир жол, жашлары аскерден келген къоншуларымда, къурманлыкъда болама. Кесигиз билгенден, къоншугъа хар заманда да сыйлы жер жетеди. Мен отоугъа киргенде, шапа элтип стол таматаны онг жанына олтуртады.

... 1904 жыл. 27-чи январь. Японияны кемелери Порт-Ар­тур тийресинде тургъан орус кемелеге чабыууллукъ этип, кёп заран саладыла. Алай бла башланнган эди орус-япон уруш. Бек уллу сермешле Маньчжурияны тийресинде бардырылгъандыла.

9 декабрь Ата журтну жигитлерини кюнюдю. Къайсы кезиуледе эмда болумлада  жашагъанларына да къарамай, хар кимге да тёре болуп къалмагъан батырлыкъ эмда жигитлик этгенле, къырал, бир жерлилери, жууукъ-ахлулары тюзлюк, азатлыкъ ючюн жанларын окъуна аямагъанла болгъандыла. 

Акъайланы Хажи-Мырза уста темирчи эди. Ол оракъ, бичакъ, мужура, къама ишлемеген, чагасын, балтасын жамамагъан тийреде киши да болмаз эди.