Тарых

Бизни халкъыбыз бек эрттегили, тин хазнасы бек бай болгъан халкъды. Аны алайлыгъына шагъатлыкъла кёп жерден табылгъанлай турадыла, жарсыугъа, биз аланы сакълай, багъалай билебизми ансы? Ол табылгъан шагъатлыкъланы бир кьаууму бизни тилли, бир къанлы тюрк миллетле бла байламлыкъдады. «Битеу дуния цивилизацияны бешиги - ол фольклорду», - дегенди акъылманладан бири. Адам инсан, башха ишлеге жетише башлардан алгъа, аны тин айныуу не къадар терен болур ючюн, анга сабий айтыучукъланы юйретип, ёз тилингдеги таурухланы аслам айтханны магъанасы бек уллуду.

Уллу Хорламны 75-жыллыгъына
 

Кёп жашларыбызны урушда этген жигитликлери халкъыбызгъа белгили болмай къалгъанды. Къумукъ улу да аллайладан бириди. Нухчукъну юсюнден кёп хапар айтырча шартла табалмагъанбыз, алай белгили совет аскер башчы кесини эсгериулеринде аны атын сагъына эсе, ол керти да жигит адам болгъанына ишеклик жокъду.

Тюркде жесирде

Онтогъузунчу ёмюрню ахырында Россей бла Тюркню арасында Балкан жарым айрыкамда бардырылгъан урушха дюгерли жаш Къарабугъаланы Ислам да къатышханды. Ол орус аскерде къуллукъ эте эди. Аны офицер чыны болгъанды. Бир жол, къызыу сермеш баргъан кезиуде жаш, жаралы болуп, жесирге алынады.

Мечиланы Кязим  миллетибизни хар  инсанына энчиди, сыйлыды.  Жарсыугъа, аны таныгъанла, аны юсюнден хапарларгъа боллукъла жашаудан кетип барадыла.  Аны себепли акъылманны юсюнден аны кёргенлени айтханлары бек къыйматлыды. Аллай бир шартны юсюнден бизге Миллет библиотеканы къуллукъчусу Махийланы Азиза белгили этгенди.

Ахшы жыр ахшы адам кибикди. Ол бизни аллыбызда барады. Жолубузну жарытады, ишде болушады, жигитликге кёллендиреди. Ма биз кёп кере эшитген «Тенгими юсюнден» деген жыр да аллай жырладанды.

Гитче очеркде аламат адам Кучукланы Шабазны жашы Магометни юсюнден толу айтхан къыйынды. Хапарымы биз къалай, не болумда тюбешгенибизден башлайым.

Север-Запад фронтда Старая Руссаны къатында къыйын сермешле баргъанда, 1941 жылда 8  августда, мен  – 202-чи мотострелковый дивизияны штабыны начальниги  – къараучу пунктда сюелип тура эдим. Немислиле, тохтаусуз чабыууллукъла этип, онгубузну аладыла. Душманны танклары бизни къорууланыу ызыбызны юзедиле. Аскер бёлюмле бла байламлыкъ жокъду…

Табан – ушкок сампалны ургъучу. Боёк.

Табун – жыйын, толпа; мал сюрюу.

Уллу Хорламны 75-жыллыгъына

Тогъузалары, беш къарындаш болуп, Зылгыда бир арбазда жашагъандыла. Исмайылны тамата къарындашы Хакяшаны юй бийчеси эртте ёлюп, сабийлери аналарындан ёксюз къалгъан эдиле. Хакяшны гитче жашы Мухадинни къагъанакълыгъындан окъуна саулугъу жокъ эди. Элде школгъа жюрюгенинде да, педучилищеде окъугъан заманында юйге келгенинде да, Кемал ол жашчыкъны, кишиге жетдирмей, къолуна кётюрюп айланнганды. Ол жыллада жашау аламат болмагъанын билебиз. Конфет, къалач деген затла таулу юйюрлени кёбюсюнде элпек тюйюл эдиле. 

Къабарты-Малкъар республиканы Т.К. Мальбахов атлы къырал миллет библиотекасын жокълай туруучума. Бир жол кёзюме сейир китапла илиннгендиле да, аланы жазыуларына къараргъа изледим. 1891 жылда Санкт-Петербургда чыкъгъан Энциклопедия сёзлюкню Ауто-Банки кесегинде, бизни гитче Ата журтубузну суратлагъан ангылатмаланы тапдым. Аланы Император орус география биригиуню Кавказда бёлюмюню башчысы 1890 жылда Николай Динник «Балкарияны жокълау» деген отчётунда жазгъанды. Ол кеси уа мында 1887 жылда къонакъда болгъанды.

Тарих материаллагъа кёре, дунияда халкъла байракъла бла биринчи хайырланып тебирегенлеринден бери талай минг жыл болады. Битеу миллетледе да байракъгъа бек уллу сыйы берилгенди. Не ючюн десегиз, ол миллетни неда къауумну - тукъумну «бетине» тергелгенди. Урушда байракъ тёгереги аскерни  жюрегича болгъанды, ол себепден аны эм ётгюр, эм кючлю адамлагъа ышаннгандыла. Байракъны тас этгенден уллу бет жоймакълыкъ болмагъанды. Къуру урушда тюйюл, мамыр жашауда да.