Тарых

                     Уллу Хорламны 75-жыллыгъына
             Къулбайланы Алийни «Кишилик сыналгъанда» деген китабындан
Кючмезланы Абдулланы юсюнден хапарны мен биринчи кере 1943 жылда эшитгенме. Аны кичи къарындашы Шагъабан бла мен Къабарты-Малкъар къырал пединститутну хазырлаучу курсларында окъуй эдик. Абдулла анга письмо бла бирге фронтда чыкъгъан газетни жиберген эди. Газетни аты эсимде тюйюлдю. Биз, студентле, аны къолдан къолгъа бере, бир тизгинин къоймай окъудукъ. Жерлешибизни кишилигини, жигитлигини юсюнден айтыла эди анда. Къууандыкъ, ёхтемлендик таулу жашны къыралыбызгъа къоркъуу тюшгенде аны къоруулагъанланы ал сатырында болгъанына. Къайдан биллик эдик биз кёп бармай Кючмез улуну къара къагъыты келлигин?

Къайсы халкъны да бети, акъылманлыгъы аны бурун заманладан бери келген культурасына, табийгъатны байлыгъын хайырлана билгенине кёре ачылады. Бурун заманлада окъуулары, жазыу усталыкълары болмагъан таулула алгъын кеслерине къаллай дарманла этип бакъгъандыла? Ма аны юсюнден Зокаланы Зейтун сейир хапар жазгъан эди газетибизге. Аны бла сизни да шагъырей этерге сюебиз.

Малкъар халкъны ахшы, фахмулу адамлары  совет къырал тохташхан кюнден башлап  бюгюннге дери да кеслерини атларын законла чыгъарыучу, аланы толтуруучу органлада белгили этгендиле. 

                                                                     КъМР-ни Къыраллыгъыны кюнюне
Мен «Заман» газетге (ол кезиуде аны аты «Коммунизмге жол эди») ишлерге келгенимде, Шауаланы Миналдан культура бёлюмню таматасы эди. Ол олтургъан кабинетге барыргъа, аны бла ушакъ этерге бек сюйюучю эдим. Кёпню кёрген,кёпню билгеннге тынгылагъан бек хычыуун кёрюннгенди манга. Атаккуланы Хафисатны юсюнден да биринчи андан эшитгенме. Бир кюн а аны кесим да кёргенме, Миналданнга къонакъгъа келип.

                                                                        Уллу Хорламны 75 жыллыгъына
                                         Къулбайланы Алийни «Кишилик сыналгъанда» деген китабындан 
Тенгизчи жаяу аскерчилени жигитликлерини юсюнден кёп китапла жазылгъандыла, кинофильмле салыннгандыла. Урушну бек къыйын жерлерине тенгизчи жаяу аскер бригадаланы жиберип болгъандыла.

Бахсан тау жамауат  Бахсан сууну жагъасында орналгъанды, аны  къыбыладан къоншусу Сванетияды, шималдан – Къабарты, кюнбатышдан -  Чегем, кюнчыгъышдан – Къарачай. 

Онтогъузунчу ёмюрню ахыры, жыйырманчыны уа ал жылларында Малкъарда акъылы, намысы, иши бла да белгили эм сыйлы адамларындан бири Айдаболланы Мимболатны жашы Азнор болгъанды.  Алгъышлада аты айтылгъан.  Аны бир-бир айтханларын а,  нарт сёзленича,  эсде тутхандыла.

Бабаланы Ибрахим заман бла, ёмюр бла тенг атлай, аны бла бирге ёсе келген назмучу болгъанды. Малкъар халкъны кёлден чыгъармачылыгъына  таяна, ол назмуларында, поэмаларында да заманны, адамлыкъны баш илишанларын уллу суратлау кюч бла кёргюзтгенди.

Журтубузгъа сюймеклик ата-баба аягъы басхан, ала къой кютген, сабан сюрген, дуниягъа келгенлеге тюбеген, кетгенлени ашыргъан, жашау турмушларын этген жер бла байламлыды. Баба улуну «Атамы аягъы басхан жер» деген аты бла баргъан назму цикли ол сюймекликге къасадады.

Кюндюз болса, терек башында къалгъан чапыракъла жерге тюшгенлеге сукъланнганча, къарайды къарт жолну ётюп бара, аны бла саламлашхан жашлагъа, къызлагъа. Сабий кёрсе, хапар сорады юйюнден, ахлудан-жууукъдан.