Маданият

Ахыры. Аллы байрым кюнню номеринде басмаланнганды.

1959 жылда Кязимни юбилейин биринчи кере белгилегендиле. Бу ишде Къулийланы Шууаны жашы Къайсынны, аны къураучунуча, магъанасы айтып-айтмазча уллу эди. 

Бу кюнледе уллу къыралыбызны бир ненча тёлюсю сюйген, белгили киноактриса, жырчы, СССР-ни халкъ артисткасы Людмила Гурченко туугъанлы сексен беш жыл болады.

Малкъар халкъны маданиятыны тарыхында Мечиланы Кязим бла Къулийланы Къайсын айырмалы инсанла болгъандыла. Кязим  онтогъузунчу ёмюрню биринчи жарымында, Къайсын а жыйырманчы ёмюрню экинчи жарымында. Аланы тарыхда магъаналылыкъларыны юсюнден сейир материалны кесини заманында философия илмуланы доктору, профессор Эфендиланы Салих жазгъанды.  Аны терен тинтиу ишин газетни бюгюннгю номеринде эсигизге салыргъа излейбиз.

Бу къыш айлада агъачха сабыр къар жаугъан кюн огъурлу акъсакъал къартларыбыз эсге келедиле. Ала къалай ушай эдиле табийгъатха. Бизни къойчу, къошчу акъсакъал аппаларыбыз бу сейир къудуретге нечик ушай эдиле... Бегирекда – Кязим хажини айтханда... Бу сёзлени Бабаланы Сулейман жазгъанды 1990 жылда. Андан бери кёп суу саркъып кетгенди, алай ол этген оюмла, бу жаны бла сагъышлары бюгюн да сейирдиле, кёп затны юсюнден сагъышландырадыла эсли окъуучуну.

Бир - бир китапланы окъуй баргъан къадарынгда кёз аллынга сабийлигингде кёрген кёп заталарынг келедиле. Бусагъатда  "Унутулмасын халкъны эсинде" деген Бичиланы Османны жашы Хусейни китабын окъуйма. Хар бетин эки - юч кере къайтарып. Нек? Китапда бизни тёлюбюз кёрген - билген халкъ жашау суратланыпды. Жарсыугъа, ол жашауну кёп ышанлары жокъ болгъандыла. 

Баш иеси аварияда жоюлуп, кеси уа больницагъа тюшгени иги кесек заманны аман тюшча кёрюнюп турду Асиятха. Эси къайтханда да, ол ачыуну билгенде, кишиге сёлешириги келмей, къабыргъагъа айланып жатып турду. Жюрегин Расулну къолуна тутдуруп ийип, аман жанын анга къойгъанын терсге санап, ол алай нек этгенин кёп кере соргъанды ол кюнледе Асият Аллахдан. Артда ангылагъанды алай нек болгъанын – аны жюрек тюбюнде сабий, Расулну сабийи ёсгенин билгенде.

Къулийланы Къайсын –  бийик тау тёппелеге, чууакъ кёкге, шорхулдагъан таза черекге ушагъан уллу поэт. Аны  суратын, сыфатын шарт, туура кёргюзтюрча не хазна сёзле табалырбыз. Алай аны  жашауу, поэзиясы бизге, саулагъа, не заманда да бийик юлгюлей къаллыгъы уа хакъды.

Бу кюнледе Грозныйде Миллет театрланы «Федерация»  экинчи Битеуроссей фестивальларыны къууанчлы халда жабылыуу къуралгъанды. Жыйылыу Дагун Омаев атлы дворецде къуралгъанды. Аны бардыргъанла РФ-ни сыйлы артисткасы Ольга Кабо эм РФ-ни халкъ артисти Валерий Баринов болгъандыла. Ары Чечен Республиканы маданият министри Хож-Бауди Дааев, региондан къуллукъчула, хурметли къонакъла да келгендиле.

КПРФ-де айтхылыкъ культура эм искусство ишчилеге Ленин атлы премияны жангыдан берип башлауну юсюнден оюм барды. Жууукъ заманда бу башламчылыкъны партияны Ставрополь крайда бёлюмюню башчысы Виктор Гончаров коммунистлени тинтиулерине чыгъарлыкъды. Ала оюм этген этгенден, ахча саугъаны ёлчеми бирден беш миллионнга дери жетерге керекди, ол кеси да конкурс халда берилликди.

Алгъаракъда фейсбукда «Нальчик в лицах друзей» деген къауумда Израильде жашагъан Ирина Израева мен отуз жыл мындан алгъа жазгъан статьямы салгъанды. Анда Елизавета (Иско) Левиеваны юсюнден барады хапар.