Маданият

Бу кюнледе республикада «Къабарты-Малкъар–100» деген  Битеуроссей кинофестиваль ётгенди. Аны чегинде тюрлю-тюрлю жанрлы фильмле  кёргюзтгендиле. Нени юсюнден эдиле ала? Не зат къайгъы этдиреди бюгюннгю кинематографияны?

 1943 жыл ноябрьде къарачай халкъ ёмюрледен бери жашагъан жерлеринден зор бла къыстала эди. Хар студебеккерге юч-тёрт юйюрню миндирип, къарачайлыланы алай элте эдиле шахарлада темир жол станциялагъа дери. 

Дарина бла Асхат бир бирлерин сабийликден окъуна таныгъандыла. Бирге ёсгендиле, окъугъандыла. Школну бошап, экиси да шахаргъа бирге келгендиле. Асхат жангыз жаш болгъаны бла байламлы, аны юйюрю олсагъат ызындан келип, шахар тийресине кёчгенди. Да, хау, сюргюнден сора мында тохтагъан ахлулары да кёп эдиле да, алагъа жууукъ болургъа да къарагъан болур кёзлери.

Битеу архив материалланы бла Ханифа Меликованы окъуучуларыны эсгериулерин жыйгъанымдан сора мен «Таулу къызны сейирлик жашауу» деген ат бла уллу статья жазгъан эдим, деп хапарлайды андан ары Эфендиланы Салих Абайланы Ханифаны юсюнден 2009 жылда басмалагъан тинтиу материалында. 

Шауаланы Хасанны «Дуния жаханими» деген романы малкъар адабиятда энчи жерни алады. Мында жазыучу халкъыбызны жашауун, 30-чу жылланы башындан башлап, кёчгюнчюлюк кезиуге дери суратлайды. Ол затлагъа жангы кёз бла къарауну юлгюсюн да кёргюзтеди.

Азербайджанны къырал архивинде тюрлю-тюрлю вопросла бла байламлы Ханифа Меликованы Тагиев Гаджиге бла Баку шахарны губернаторунa жазгъан обращениялары бардыла. Аны хаты бек ариуду. 

Хапар

Тау  эллерибизден биринде  уллу кенг арбазда, къалпагъын да сол къолуна алып, кюмюшбет чачын да жел тарай, узун бойлу бир эр киши сюеледи. Энишге къарайды, ёрге къарайды. Ёнчелеген этгенча, арбазны энине, узунлугъуна да барады. Сора юй аллына келди. Аны эшиги къаты этилип, уллу кирит салынып. Терезелери уа уалып.

Баргъаны. Аллы  20 январьда басмаланнганды.

Ханифа Меликованы - Абайланы тауушлукъ къызларыны жамауат-политика эм культура ишини юсюнден тынгылы айтыргъа сюеме. Азербайджанны жарыкъландырыуда аны от жюрекли тиширыугъа санагъандыла. Бакуда мен Ханифа Меликова окъутхан кёпле бла танышханма. 

Бизни Шохай деп бир шагъырейибиз барды. Бизни десем да, аны кёпле таныйдыла. Алай аны керти сырын, къылыгъын а хазна адам билмейди. Ол сёзюнде турмагъан, экибетлиди. Мен сизни аны бла шагъырей этейим.

Озгъан ёмюрню 70-80-чы жылларында малкъар проза иги да алгъа атлагъанын, аны темалары, суратлау мадарлары да кенгере баргъанын эслеген къыйын тюйюлдю. Уллу Ата журт уруш бошалып, кёчгюнчюлюк азабы да артда къалып, малкъар халкъ туугъан жерине къайтып, жангыдан тириле башлагъанда, малкъар жазыучула, художникле, композиторла да уллу жетишимле болдургъанлары баямды. Аланы кёллендирир ахшылыкъла кёп эдиле: малкъарлыла кёп жылланы тансыкъ болуп тургъан тау эллени къуршалагъан таула, элни ичи бла жырлап баргъан черекле, кече сайын айны тебиретген шауданла, ишлене тургъан жангы журтла...