Битимлени ууатхан уголовный жууапха тартылыргъа боллукъду

Тёгерекдеги къудуретни эмда жамауатны къоркъуусузлугъун сакълаугъа бурулгъан бир ненча Федерал закон кючюне киргендиле, ол санда юй жаныуарланы тутуу бла байламлыла да. Аланы ангылатыр мурат бла КъМР-ни прокуратурасында федерал законланы тамамлаугъа надзор жаны бла бёлюмюню башчысы Ирина Маденова бла ушакъ бардыргъанбыз.

- Ирина Петровна, биринчиден, РФ-ни Къызыл китабына кийирилген битимлени сакълаугъа бурулгъан законланы юслеринден айтсагъыз эди.

- Быйыл апрельде жангы уголовный статья ишлеп башлагъанды. Анга тийишлиликде, Россейни Къызыл китабына кийирилген тереклени, кырдыкланы, башха битимлени билип ууатхан, къыргъан, ала  ёсмей тохтагъан чекге дери жетдирген инсанла уголовный жууапха тартыладыла. Ол санда  аллай битимлени законсуз жыйгъан, асырагъан, ташыгъан, сатхан да жууаплы болгъанын билирге керекди.  

 Бу аманлыкъны къауум адам алгъадан келишип этген кезиуде уа бузукъчуланы эркинликлери 5-8 жылгъа дери сыйырылыргъа, аны бла бирге 2 миллион сомгъа дери тазир салыныргъа боллукъду.

Жангы статьяны 2-чи кесегине кёре, артыкъда багъалы, аз тюбеген, РФ-ни Къызыл китабына кийирилген битимлени, гриблени, аладан хазырланнган затланы сатып алгъан инсан, ол санда интернетни, басма органланы болушлукълары бла да законну аллында жууап тутарыкъды. Бузукълукъну къуралгъан къаууму этген кезиуде уа, аны келечилерини эркинликлерин 6-9 жылгъа дери сыйырыргъа, аны бла бирге 1,5-2 миллион сом тазир салыргъа деген оноу чыгъарылыргъа боллукъду.

- Шёндю адамла бахчаларында ишлеген къыстау заманды. Алай закон табийгъатда от салыргъа эркин этемиди?

- Инсан кесини юйюнде окъуна ашны ачыкъ отда жаланда энчи жерде этерге боллукъду – журтдан 5 метр узакълыкъда. Къургъакъ кырдыкны уа мекямладан 15 метр арлакъда жандырыргъа жарайды, бу кезиуде отну тийресинде терк къабыныргъа къоркъуулу затла болмазгъа керекдиле. Бу жорукъ да къоркъуусузлукъ бла байламлыдыла. Шёндюча кюн къыздыргъан, от терк къабынырыгъына къоркъуулу кезиуде аланы сакълау бютюнда магъаналыды.

Жашау журт агъачны тийресинде эсе уа, аны иеси от тюшюуге къажау жорукъланы толтурургъа борчлуду. Ол санда отну ёчюлтюрча мадарланы къураргъа да керекди.

Эсигизге салайым, РФ-ни Административ бузукълукъланы кодексини 20.4-чю статьясына тийишлиликде, от тюшюуге къажау жорукъланы толтурмагъан инсан неда организация жууапха тартыллыкъды. Сёзге, отдан сакъланыу энчи низамны кезиуюнде тазир энчи адамгъа 10-20 минг, организциягъа уа 400-800 минг сомгъа дери жетеди.

- Дагъыда бир сорууум барды. Шахарлада  адамла итлерин къайда болса да жиберип къоядыла. Алай ала адамлагъа къоркъуу саладыла…

- «Жаныуарланы тутханлагъа жууаплылыкъ эмда РФ-ни бир-бир федерал законларына тюзетиуле кийириуню юсюнден» 498-ФЗ номерли законну 13-чю статьясына тийишлиликде, юй жаныуарланы тышында айландыргъан кезиуде, тёгерекде жамауатны къоркъуусузлугъу, башхаланы мюлклери сакъланыргъа керекди.

Бу кезиуде жорукъланы эсгертирге сюеме. Жолдан ётгенде, лифтде баргъанда, спорт майданлада, кёп къатлы юйлени арбазларында, жамауат жыйылгъан башха жерледе итни эркин, бау бла къысмай айландырыргъа жарамайды. Аны ызындан кирин кетерирге керекди иеси. Жер-жерли самоуправление органла юй жаныуарланы айландырыргъа жарагъан жерлени белгилейди, аладан тышында итлени айландыргъан законланы бузады.  

 Къоркъуулу итлени къадау нохтасын эм баугъа къысмай жамауат болгъан жерге иерге жарамайды. РФ-ни Правительствосуну бегими бла къоркъуулу итлеге бу къауумла кийирилгендиле: акбаш, америкалы бандог, амбульдог, бразилиялы бульдог, булли кутта, бульдог алапахский таза къанлы (отто), бэндог, бёрюден бла итден жаратылгъан къауумла, гуль дог, питбульмастиф.