Тепсерге да уста, пауэрлифтингде да кючлю

Арт жыллада жаш адамла спорт бла кюреширге итиннгенлери, айхай да, эсленеди. Аланы асламысы спортну кюч тюрлюлерин сайлайдыла, уллу жетишимле да болдурадыла. Хабаздан Тетууланы Жамалны жашы Камил да аллай уланларыбызны санынданды. Ол Россейни спортуну устасыды. Къабарты-Малкъар къырал эл мюлк университетин тауусханды, бусагъатда жарау этгенден тышында, бизнес бла кюрешеди, миллет тепсеулеге да устады.

Студент заманында эки жылны дзюдо бла кюрешгенди, жарауун «Спартак» стадионда бардыргъанды, алай бу спортха асыры кеч келгени себепли эришиулеге къатышмагъанды. Пауэрлифтинг бла аскерде къуллукъ этгенинде 23 жылында кюрешип башлагъанды. Жюреги анга бегирек тартханды. Бош заманында нёгерлери бла частьда залда жарау этгенди.  Анда аны бла бир офицер эриширге кюреше эди, Камил да аны озаргъа сюйгенди. Офицерни ауурлугъу бир 100 килограмм болур эди, аны а - 67, алай болгъанлыкъгъа, таулу жаш хорлагъанды: Тетуу улу-140, ол а 137 килограммны кётюрген эди.

Профессионал спортха сабийлени 7-9 жылларындан бериучюдюле. Алай пауэрлифтингни кесини энчиликлери бардыла: аны бла 50 жылгъа дери кюреширге жарайды, жарау эталырча къарыуун а адам 25 жылындан алып башлайды. Алай бла саны къатмагъан сабийге муну бла кюрешген къоркъуулуду. Гитчелени сюеклери алыкъа жумушакъдыла, уллу ауурлукъла уа жиклеге, аркъа сюекге бек амандыла, грыжалагъа келтирирге, сюеклени къынгыр этерге боладыла. Абаданлагъа уа быллай затладан сакъланырча упражненияланы къаууму барды. Эм игиси турнирде тагъылып, санланы, аркъа сюекни бир кесек создурургъады. Пауэрлифтинг спортну олимпиада тюрлюлерине кирмейди, алай аны аслам адам сайлайдыла. Анга юч дисциплина киредиле: штанганы жатып тургъанлай кётюрюу, штанга бла чёгюп къобуу эм сюелип тургъанлай штанганы белинге дери кётюрюу. Камил штанганы жатып кётюрюуню сайлагъанды. Башха спортдача, упражненияланы этгенде мында да тёгерегингде судьяла олтурадыла. Алагъа салам бересе, сора баш судья, къолу бла кёргюзтюп, эришиуню башларгъа эркинлик береди. Турнирледе пауэрлифтингни бу юч тюрлюсюне барына да бирча къатышыргъа керек тюйюлдю, хар ким да кеси сайлагъан биринде сынашыргъа эркинди. Башхача айтханда, ала хар бири энчи спортча барадыла, аланы хар биринден чемпион болургъа да онг барды.

Штанганы битеу да тёрт кере кётюрюрге эркинлик бериледи, аладан ючюсю зачётха киредиле, бири уа спортчуну кесини энчи зачётуна жазылады. Хар кереден ауурлукъну ёсдюре бараса. Турнирде спортну устасы деген ат бериле эсе, спортну устасына кандидат алгъан ауурлукъдан азны салыргъа жарамайды. Бир жанындан къарагъанда, мында жангыз да билек кюч изленнгенча кёрюнеди. Алай штанганы кёюргенде адамны санлары иги бюгюлюрге керекдиле. Бек алгъа ауурлукъ аякълагъа барады. Аладан белинге бла инбашларынга келе, къолларынга ётеди, штанганы артда ол кюч бла тюртесе.

Кюч жыяргъа не болушханды деген сорууума жууап бере, ушакъ нёгерим элде ёсгенин эсгереди. «Анда ишлемей болмайса – чалгъы чалгъанынг, бахчада кюрешгенинг, башха жумушларынг къарыу жыяргъа иги себепликдиле. Спорт бла энчи жарау этмегенликге, кюч-къарыуум а болгъанды, жараулагъа хазыр эдим», - дейди ол.

Биринчи кезиуледен окъуна Камил кеси кесине тренер болгъанды. Эрттеден кюрешген спортчулагъа къарай, аланы хар биринден ахшы юлгюле ала, юйрениу программа жарашдыргъанды, акъырын-акъырын жарау эте тургъанды. Алай ол спортчуладан бирине ушаргъа итинмегенди, кесини энчи жолу болса сюйгенди.

Эришиулеге аскерден къайтханындан сора къатышып башлагъанды. Биринчи эришиую Ростовда ётгенди - анда къытдыргъанды. Тренер болмагъаны ючюн техникасы осалыракъ эди. Башхаладан кёбюрек ауурлукъну кётюргенликге, халатла жибергенини хатасындан алчы жерге чыгъалмагъанды. Алай ол юйрениулени бютюн къаты бардырыргъа кёллендиргенди, артха къайтханлай, техника жаны бла айныуума эс бургъанды. Биринчи Вольный Ауулда «Крепыш» деген спорт залгъа жюрюгенди, анда спортну кюч тюрлюлери бла кюреширге тынгылы онгла къуралып эдиле, жарсыугъа, ол жабылгъанды. Андан сора тюрлю-тюрлю жерлеге бара тургъанды.

Андан сора Нальчикде эришиуге къатышханды, анда алгъа 135, артда 140, ахырында уа 152,5 килограммны алалгъанды. Бу кёрюмдюле бла экинчи жерге чыкъгъанды. «Аны ызындан турнирде умутум спортну устасына нормативни толтурургъа эм андан ары эришиуню бардырмазгъа эди, аны ючюн 157,5 килограммны кётюрюрге керек эди. Алай бу ауурлукъ манга къыйын кёрюнмей, экинчи кереде 160 килограммны алама. Ол да тынч барады. Ючюнчю кереде 180 килограммны да кётюргенде да, учупму кетеди дегенча тынч болады. Тёртюнчю кере да базынама кесиме, алай 185 килограммны ортасына дери кётюреме, андан ары уа бардыралмайма, арыгъаным чырмагъанды. Дунияны чемпионатында да болгъанма, алай, чурумла чыгъып, анда тёртюнчю жерни алгъанма. Бу кёрюмдюме ахырысы бла да ыразы тюйюлме», - деп эсгереди ол.

Арт заманда спортчула жангы рекордла салырча, жетишимли болурча дарманла ичгенлерине кёп кере терсленедиле. Аланы ичерге эркин этилмейди. Болсада эришиулеге бир ай къалгъандан сора аланы ичмей тохтасанг, ала къанда билинмей къаладыла деген оюм жюрюйдю. Алай а кючлерин тас этмейдиле. Адам бир-тюрлю ауурлукъну (кесине эм уллуну) алса да, бир кесекден аны чархы бу ауурлукъну кётюралмай башлайды. Аны ючюн бир-бирле, дарманла ичип, къарыуларын кёбейтедиле. Алай мен аланы ичмейме, аллай умутум да жокъду, муратым спортну бу тюрлюсюнде дунияда эм къарыулу адамланы санына кириргеди, деп чертеди Камил.