Сейирлик спорт эришиуле

Жер башында спортну къадар тюрлюлери барды. Биринчи Олимпиада оюнлада чабыу, тутушуу, мужура атыу болуучу эсе, адам улу кесини къарыуун, чыдамлыгъын, кёзюню жютюлюгюн сынар хыйсапда аз-аздан башха тюрлю эришиуле да къурап тебирегенди. Алайды да, бюгюнлюкде футболну, боксну, эркин тутушууну юслеринден эшитмеген бир жан да болмаз. Сепектакрауну уа не зат болгъанын билемисиз? Неда техо, пелота… къатынланы ташыу а? Сейирсинмегиз ансы, бардыла аллай эришиуле да.

Томуроу атыу

Шотландияда томуроу атыу тёрели спорт эришиуге саналады. Анда терекни бир жаны иги да базыкъ болгъан аллай тёммегин кесип хайырланадыла. Спортчула аны иничгерек жанындан эки къоллары бла тутуп, битеу кючлери бла ёрге кётюрюп атадыла. Жерге томуроуну базыкъ жаны биринчи тийсе – адам къытханнга саналады.

Айтханларына кёре, бу эришиулени агъач къырыучула къурагъандыла. Томуроуланы сууну бирси жанына атаргъа тюшгенде, араларында кючлюреклени сайлай, аз-аздан алай тюзелгендиле анга.

Бюгюнлюкде Шотландияда томуроу атыу эришиуле тёрели халда бардырыладыла. Анга къатышхан «спортчула» килт киерге керекдиле.

Сепактакрау

Къыбыла-кюнчыгъыш Азияда жаратылгъан сепектакрау малай тилде эки сёзден къуралады: «сепак» - урургъа, «такрау» - эшилген топ. Аны ротанг терекни жукъа бутакъларындан эшедиле. Быллай топну аякъ бла угъай, къол, тобукъ, кёкюрек, баш бла да урургъа къоядыла. Оюнну магъанасы – аны волейбол ауну бирси жанына ётдюрюрге керекди.

Топну жерге тюшюрмезча ойнаучула ёрге секирип, каратедеча аллай приёмла кёргюзтедиле, къараучуланы сейирсиндиредиле. Бу эришиуле сагъынылгъан регионда бардырыладыла. Алай ким биледи, талай замандан биз барыбыз да кёрюрге болурбуз аны. Нек дегенде сепектакрауну Олимпиада оюнлагъа къошаргъа кюрешиу барады.

Къатынларын ташыу

 Бир-бир кишиле къатынлары башларына минедиле деп тарыгъадыла, Финляндияда уа ол спортну бир тюрлюсю болгъанды. «Eukonkanto» неда «къатынланы ташыуда» кишиле юйдегилерин кеси боюнларына миндирип чабышадыла.

Бу сейирлик эришиулени тамыры 19-чу ёмюрден келеди дейдиле. Ол кезиуде Ronkainen the Robber деген бандит жашап болгъанды. Бу адам финн эллеге чабыууллукъ этип, тутхан тиширыуну боюнуна олтуртуп алай къачып кетгенди. Алай ол да шарт тохташдырылгъан хапар тюйюлдю. Башхала айтханларыча, бу спорт, Ronkainen кесини гудучу шуёхларын ауур машокланы урлап къачаргъа юйретгенден чыкъгъанды.

Къалай-алай болса да, къатынланы ташыу тёрели эришиулеге айланнганды. Аны халкъла аралы жорукълары да тохташдырылгъандыла. Алагъа кёре эр кишиле юйдегилерин боюнларына олтуртуп, бир суу тыйгъычы да болгъан 253,5 метрлик топуракъ жолну терк чабып ётерге керекдиле. Хорлагъан юйюрге ахча эмда тиширыуну ауурлугъуна тенг сыра бередиле.

Пелота

Францияны пелота федерациясында бу спортну «баскланы» кишилигин эмда кертичиликлерин ачыкълагъанча алай ангылатадыла. Анга деп ишленнген ачыкъ майданчыкъла кёп жерледе сакъланнгандыла. Ойнаучула уа алгъын заманладача акъ кёнчекле бла бир тюрсюнлю кёлекле киедиле.

Пелотаны эки къауумгъа бёлюнюп ойнайдыла. Хар кимни да къолунда узун четенлери барды. Ала бла учуп келген топчукъну тутаргъа, эмда кюч бла артха атаргъа керекди.

Топчукъну жерге жетдирирге жарамайды - алай этген къауум хорлатханнга саналлыкъды. Бу зат кеси да къатыды, аны ючюн ойнаучула каскала киедиле.

Техо

Темир шайбаны порохдан толу къагъыт орунчукълагъа атыу аз-маз къоркъуулу окъунады. Алай Колумбияда техо кёпле жаратхан спорт оюннга саналады. Бу жаны бла ол футболдан сора барады.

Колумбиячыла ишчи кюн бошалгъандан сора, сыра да тарта ойнаргъа сюйюучюдюле аны. Сары топуракъдан ишленнген 18,5 метрлик майданны бирси жанында темирден этилген тогъайла тагъылып турадыла. Алагъа «бочин» дейдиле. Бир-бир тогъайланы ичинде ючгюл къагъыт орунчукъла («мечас») бардыла. Ала порохдан толудула. Учуп келген темир шайба тийсе – ала атыладыла, адамгъа уа бир балл бериледи.

Кабадди

Бу оюн Индияда кенг жайылгъанды. Аны эки къауумгъа бёлюнюп ойнайдыла. Эришиулеге къатышхан «спортчула» башха къауумну адамларын тутаргъа керекдиле. Ол а алай женгил тюйюлдю. Нек дегенде  майданны бирси жанына чабыууллукъ этген солууун тыяргъа керекди. Аны уа къалай билгин? Шагъат этерча, ол адам майданда кесини жанына къайтхынчы «каббади» деген сёзню тохтаусуз къайтарып турургъа керекди.  

Конкер

Эм сейирли спорт эришиуледен бири конкерди. Ингилиз тилден ол «каштан» деп кёчюрюледи. Аны ойнайма дегенле каштанны ичине 25 сантиметрлик халы суууруп, аны бла башханы каштатын урургъа кюрешедиле. Кимники чачылмай къалса – ол къытханнга саналады.

Конкерни Британияда ойнайдыла. Оюнну юсюнден биринчи хапар 1848 жылда чыкъгъанды. Андан биринчи чемпионатны уа 1965 жылда Эштон деген элде бардыргъандыла. Ол кюн жауун жаугъаны ючюн, пабдан чыкъгъан адамла чабакъ тутаргъа бармай, конкер ойнап башлайдыла. Анда хорлагъан адам саугъасын кёзлери кёрмеген жууугъуна берген эди. Ма ол кезиуден башлап, конкерден эришиуле октябрьни экинчи ыйыкъ кюнюнде бардырыладыла. Оюнда жыйылгъан ахча уа сокъур адамлагъа болушлукъгъа барады.