Тышы ариу, ичи татлы

Баям, харбызны сюймеген киши болмаз, алай аны  татыулусун  сайлай билирге керекди. Халкъда бу жаны бла кёп тюрлю амал  жюрюйдю.

Ма аладан бир къаууму:

Тыш къабугъу

 Иги бишген харбызны тыш къабугъу  къаралдым жашилди. Юсюнде  ау  басханча ызлары  болсала,   бютюн игиди,  аны бал чибинле кёп жюрюп  этгендиле. Саргъылдым тамгъасы  бар эсе уа,  ол  кюнню тюбюнде кереклиси тенгли  бир  тургъанын эм бишгенин кёргюзтеди.  Аны  тыш къабугъун бармакъла бла  аз-маз  урсанг окъуна  ачыкъ таууш этерге керекди. Иги эшитилмей эсе уа, ол алыкъа тийишлисича суулу тюйюлдю неда къургъакъсый турады. 

 Сабы  бла киндиги

Бишген харбызны сабы эм киндиги да  къургъакъ боладыла. Алай кёпле  аны узакъ регионлагъа элтирге, неда теркирек сатаргъа   чийлей юзедиле.  Ол себепден ишекли бола эсегиз, билген жеригизден  алсагъыз игиди.

Харбызны ичи   къызыл, суулу, болады  бал тузу жылтырапды.  Кесилген заманда сыйдам эсе уа, ол иги бишмегенди неда  бузула   турады. 

Тёгерекми, зугулму?

Белгилисича, кёпле тёгерекни   татлыракъгъа санайдыла. Болсада ол терс оюмду, аланы эки тюрлюсю  да бирчаладыла.  Татыулары да аны ючюн   хазна башха тюйюлдю.   

Уллулугъу

Ол сортха эм къайсы жерледе битгенине кёре болады. Болсада эм уллуну сайларгъа ашыкъмагъыз,  игиси 6-9 килограмм тартхан  орталыкъ болады.  Бек уллуланы кёбюсюнде  чийлей юзюлгенлерине  неда къыстау химия бла  бакъгъанларына къоркъуу барды. Бишмеген харбыз сууда батады, алай иги бишгени    батмайды.   

Харбызла ненча сорт бардыла?

Эсге сала айтсакъ, харбызла эки тюрлю боладыла:  Африкада  табийгъатда битгенле  эм бахчалада   ёсдюрюлгенле. Россейде асламысында  "астраханский", "быковский", "холодок" дегенча  сортла сатыладыла. Аланы арасында тёгерекле, зугулла да бардыла. Ичлерини тюрсюню, тыш къабукъларыны къалынлыгъы  эм  ташларыны кёплюгю эм уллулукълары да  башхады. 

Къоркъуусузлукъ унутулмазча

Кёпле харбызны нитратлары болгъанына къоркъуп, жай чиллени орталарына  дери ашаргъа ашыкъмайдыла. Болсада специалистле айтханнга кёре, аны бишер заманына нитратладан зат  къалмайды.  Алыкъа  нитратла хата жетдирген  инсан тинтилмегенди. Ичлери ётюп, кёллери бокъланып ауругъанла   уа кёгетлени тышларын иги жууулмагъанларыны хатасындан къыйналадыла.