Жашау ызы – игиликге итиниу

Бир-бир адамланы урунуу жолларын бир-эки тизгин бла айтып къояллыкъбыз. Алай ол тизгинледе адамны саулай да жашауу, туугъан жерине, сюйген ишине кертичилиги айтылады. Мен да бюгюн аллай аламат адамны юсюнден хапарларгъа сюеме.

Мурачаланы Юсуфну жашы Шамшудин Быллымны школуну таматасы, эл администрацияны башчысы, коммерциялы болмагъан дачала биригиуню да  таматасы болуп кёп жылланы ишлегенди.  Жаланда акъылы, тёзюмю, сабырлыгъы болгъан адам жалчыталлыкъды бу жууаплы къуллукъланы. Шамшудин Юсуфовичде бу шартла барысы да тамамыча болгъандыла. 

Бюгюнлюкде ол пенсиягъа чыгъып, тийишли солуудады. Алай элини жамауат жашаууна тири къатышады. Кесини тюзлюгю, адамлыгъы бла да эллилеринден уллу хурмет кёре, къууанып  жашайды.

Уллу Ата журт уруш башланнганда, Шамшудин алтыайлыкъ сабий эди. Атасы къазауатда  Сталинградны тийресинде сермешгенди. Анда жаралы болуп, госпитальгъа тюшгенди, бираз бакъдырып, жангыдан Сталинград фронтха  санитар болуп къайтханды. 1942  жылда уа  юйюрге Жашарбекни жан бергенин билдирген къагъыт келген эди.  Ол  Волгоград областьны  Алексеевский районунда асыралгъанды.

Алай бла, урушну заманында Жашарбекни юй бийчеси Аминат къолунда тёрт сабий  бла  къалады: абадан къызы Лида бла гитчеси Шамшудин, дагъыда ол заманда партизан отрядда болгъан абадан къайыны Аубекирни эки эгиз баласы. 

1944 жылда  мартда уа  сакъланмай тургъан бир уллу къыйынлыкъ келеди. Ол заманда тёртжыллыкъ Шамшудин аланы жюклеген машинаны къайда тургъанын иш да эсгереди. Узакъ Къыргъызгъа элтген эдиле быланы. Кёчгюнчюлюкню юсюнден айта, мени жигитим бирсиледен эсе бегирек насыплары тутханын эсгереди. Фрунзе областьны Кант районуну Новопокровка элине тюшгендиле. Иги айнып башлагъан, тап жерде орналгъан эл болгъанды, дейди ушагъыбызда ол. Къоншуда аламат адамла жашагъанларын да сабийликден да эсинде тутады. Засухинле деген юйюрню Шамшудин бла тенг жашлары болгъанды. Бир ауукъ замандан а ол бир болмачы сылтаудан ёлген эди. Баям, балаларына термиле болур эди, ол юйюр таулу сабийге  кеси жашларынача къарагъанды. Эрттен сайын школгъа тебирегенинде аллына чыгъып, бир татыулу затчыкъла бла къууандырыучу эди ол ёлген сабийни жарлы анасы. Бирде бёрекчикле, бирде уа жемишле берир эди. 

Аллай жарыкъ кезиучюкле уа  къыйынлыкъдан эзилген жюреклеге, аз болсала да, бир асыу эдиле. Шамшудинни анасы Аминатны уа къоншулары кёп заманнга жетерча аш биширирге юйретген эдиле. 

«Уллу къазан бла бир шорпа этсе,  гыржын биширсе, кеси ишде болгъанлыкъгъа, сабийлени ач этмей туталгъанды. Анам а ол заманда «Заветы Ленина»  колхозда  чюгюндюрде ишлей эди. Бизге къоншу колхозлада нартюх да ёсдюре эдиле. Иш, не айтдыраса, бек кёп болгъанды. Эсимдеди, 4-чю бригаданы таматасы Егор Четвериков, бешинчи  классны бошагъанымдан сора, жай солуу айлада мени да ишге чакъыргъан эди. Ёзенледе, сабанлада уруннганлагъа  суу ташый эдим. Ма алай бла, бир аз заманыбызны да бошуна жибермей, жылланы ашыргъанбыз, - деп эсгереди Шамшудин.

Малкъар халкъгъа туугъан жерлерине къайтыргъа эркинлик бергенлеринде уа,  Мурача улу 9-чу классны бошай болгъанды. Экинчи эшелон бла Быллымгъа къайтадыла. Окъууну бир ауукъ заманнга къояргъа тюшеди анга. Ол кезиуде  элде орта билим берген школ да жокъ эди, андан сора да, юйюрню жангыз жашыча, анасына юй ишлерге, жашау къураргъа болушургъа керек эди. Аны себепли  колхозгъа къурулуш къауумгъа ишлерге киреди. 

1962 жылда  Шамшудин Къабарты-Малкъар къырал университетни химия-биология факультетине киреди. Бираздан а аны заочныйине кёчюп, Тырныауузну вольфрам-магъадан комбинатыны кёмюр шахтасына ишлерге барады. 1964 жылда уа, студент болуп тургъанлай, биринчи кере,  устазча,  школну босагъасындан ёхтем атлагъанды. Школда да биологиядан бла химиядан окъутханды. 1979  жылда уа аны  Быллымны орта школуну таматасы этип саладыла. Бу иш къыйын болгъанлыкъгъа, бек сейир эди.

Шамшудин юй бийчеси Евдокия Мурадиновна бла эки жаш ёсдюргендиле. Хасанбий бла Асланбий устазланы юйюрлеринде ёсюп, билимлиле болгъандыла.  Ата бла ана балаларын адеплиле, намыслыла болуп ёсерлерин сюйюп, билген амалларын аямагъандыла. 

1983 жылда быллымчыла Шамшудинни эл советни председателине айырадыла. Ол кезиуде ол шахар советни жалчытыу комитетини, КПСС-ни шахар комитетини да келечиси эди. Мурача улу башчылыкъ этген жыллада элни турмушу иги жанына тюрленнгенди:  маданият юй бла администрацияны мекямлары ишленнгендиле, неден да ёхтемлендирген болум а элни  газгъа къошулуу болгъанды. 

Солуугъа кетгинчи ол Быллымны администрациясыны башчысыны къуллугъунда уруннганды. Эллиле уа  оноу излеп, соруулары бла да келип, Шамшудинни оюмун сураучудула.  Мурача улуну биргесине  жашы Асланбий  юйюрю бла жашайды.Жарсыугъа, юй бийчеси, аламат тиширыу эм  устаз, жашаудан кетгенли бир ненча жыл болады. 

Туудукъларына бла аладан туугъанлагъа къууана жашайды бюгюнлюкде Шамшудин. Халкъны сюйген, не заманда да миллетине къуллукъ этген инсан, дуния башына мамырлыкъ, тынчлыкъ тилей, хар тангнга алай чыгъады.