Илму

1969 жылда америкалы астронавтла Айгъа чыкъгъанларындан сора 21 ёмюрде аламгъа туристле хар кюн учарыкъларына,   ол угъай, Кюн системаны башха планеталарына  жетериклерине  ийнаннгандыла.

Илму жаны бла ышандыргъан жаш алимлерибизден бири Байкъазыланы Артур озгъан жылда «Синтез простых ароматических полиэфиров с кетоксиматными фрагментами и композиты на их основе» деген темагъа химия илмуланы кандидаты даражагъа диссертациясын жетишимли къоруулагъанды.

Будайланы Хадисни жашы Алим  КъМР-ни Башчысыны 2021 жылда илмуда эм инновацияда саугъасы бла белгиленнген беш жаш алимни арасына киргенди.   Бу даражалы  саугъа биринчи кере берилгенин айтырчады.

Тиширыуланы кюнюню аллында биз илмуда уллу жетишимлеге жетген таулу къызларыбызны эсгерирге сюебиз. Сёзсюз, насыпха, ала асламдыла. Бу жол а биз «илмуланы доктору» даражагъа жетген къауум эгечибизни атларын сюйюп сагъынабыз.

Онтогъузунчу ёмюрде эмда жыйырманчы ёмюрню аллында Юлиус Клапрот, Василий (Фридрих Вильгельм) Радлов,  Эдуард Пекарский, Николай Катанов, Николай Ашмарин, Василий Богородицкий кибик, дагъыда кёп башха алимле-тюркологла тюрк тиллени тинтиуге уллу къыйын салгъандыла. Аланы хар бирини илмуда жолу, кюрешген ызы да сейирди, энчиди.

Созайланы Алимни къызы Жамиля бла биз газет окъуучуларыбызны бир ненча жыл мындан алгъа танышдыргъан эдик. Ол Москвада Башчылыкъ этиуню къырал университетин бошап, аспирантураны тауусуп, илмуланы кандидатыны диссертациясын къоруулагъан эди.

Малкъар халкъны илму жаны бла маданияты филологияны жетишимлери бла чекленмегени кертиди. Аны айтханыбыз: математика, физика, биология, химия дегенча илмула бла байламлы билимли профессорларыбыз, Россейден тышында да атлары ыспас бла айтылгъан адамларыбыз да аз тюйюлдюле.

ЮНЕСКО 1999 жылда бардыргъан конференцияны кезиуюнде 21 февральда Ана тиллени халкъла аралы кюнюн белгилерге деп тохташдырылгъан эди. Андан бери жыл сайын дунияны жер-жерлеринде жашагъан миллетле сагъынылгъан датада байрамла, къууанчлы тюбешиуле къурайдыла.

Тарых шартлагъа таянып айтханда уа, 21 февраль быллай магъаналы кюнню белгилер ючюн бошдан сайланмагъанды. 1952 жылда Бангладешде студентле ана тиллери – бенгалини – къырал тилледен бирине саналырын излеп, демонстрациягъа чыкъгъан эдиле.

Къабарты-Малкъар къырал аграр университетде «Аграр илмуда эм магъаналы проблемала: ишде эмда тинтиуледе хайырланылгъан энчиликле» деген ат бла экинчи Битеуроссей илму-сынам конференция бардырылгъанды.

Бюгюнлюкде экология бла байламлы соруулагъа аслам эс бурула башлагъанды. Табийгъат къыйын болумладан сакъланыу, аланы болдурмау бла бизни республикада «Бийик тау геофизика институт» федерал къырал бюджет учреждение кюрешеди.