Ариу ызны ызлагъанла

Къарты болгъан юйню берекети да башхаракъды. Аны  алайлыгъы ёмюрледен бери да айтыла келеди миллетибизде. Ала бар юйюрлени  чыракълары окъуна башхаракъ жаннганча, аладагъы жылыу жюрегинге бир башха тюрлю хошлукъ бергенча да кёрюнеди бирде. Кеслери  аппала-ыннала бла ёсгенле уа аны алайлыгъын бютюн бегирек сезедиле. Аллай насыпны сабийликде къадар бизге да бергенине не заманда да шукур этгенлей турама.

Гитчелигингде ёсген, ойнагъан орамланы, тийрелени озуп бара окъуна, элинги ол  замандагъы  къартларын эсинге тюшюре, ала олтуруучу  ныгъышланы, шинтиклени тансыкълайса.  Башынгы сылай, айтхан ариу  алгъышларын, акъыл сёзлерин да эсгересе. Ол  ышанлары бла уа ала бизни – ёсюп келген тёлюню – тюз  жол бла барыргъа тюшюндюре, ёмюрледен бери таматала кичилеге юйрете келген затланы эсибизде, акъылыбызда  къалдырыргъа кюрешгендиле.

Бюгюннгю жигитим  Мусукланы Рамазан да Хабазны  хурметли, сыйы-намысы жюрюген  адамларынданды. Ол дуния жарыгъын да мында атасы Имметни бла анасы Бёзюланы Айшатны юйюрюнде кёргенди. Малкъар халкъ зор бла  кёчюрюлгенинде ала Къыргъызстаннга тюшгендиле. Биринчи кере школгъа да анда барып,  жазаргъа, окъургъа да юйреннгенди. Географиядан бла физикадан тюшюндюрген устазлары Анна Ивановна Мартынованы бла Кузьма Фролович  Гребенщиковну уа бюгюн да эсинде тутады. Ала теманы берселе,  аны ангылап  къойгъанын, артда къайтара турур кереклиси окъуна  болмагъанын айтады.

Ол тёлюню барысынача, биз  сагъыннган  юйюрде ёсгенлеге да – ала уа тёрт сабий болгъандыла – тынч тюйюл эди.  Рамазан да, юйюрню кичиси болгъанына къарамай, не  жумушну да билгенича мадарыргъа кюреше, ата-анасына, эгеч-къарындашха болушлукъ этгенди.  Айшат а, ынналарыбызны асламысыча, къолдан уста болгъанды. Кийиз этип, чепкен согъуп тургъанды. Аны  кийизлеринден бири Мусукланы юйюрлеринде  бюгюн да сакъланады.

Халкъыбызгъа туугъан жерине  артха  къайтыргъа эркинлик берилгенинде юйюр эм алгъа  Тырныауузда тохташады. Окъуугъа-билимге итиннген Рамазан а сегизинчи классны мында ингирги мектепге жюрюп тауусады. Ызы бла комсомол путёвка бла аны Терс-Къолда  къурулушха жибередиле. Анда ол кезиуде жашау журтланы къыстау сюегендиле. Ушакъ нёгерим а ол кесини шуёху Мустафаланы Тахир бла бирге биринчи  юйлени ишлегенлени санында  болгъанларын эсгереди.

Кезиу жетип, аскер  къуллугъун толтургъанындан сора уа Хабазгъа келеди, нек дегенде ата-анасы ары кёчюп кетген эдиле. Мында уа  ол темир магъаданны тартхан цехде, «Хабазский» совхозда бригаданы таматасы болуп да иги кесекни уруннганды. Алай эсе да, ол окъургъа, билимин ёсдюрюрге сюйгенди. Шахарда  школну тауусуп, КъМКъУ-ну тарых факультетине, Орджоникидзеде тау-металлург институтха  да ишлеп тургъан заводу жиберип киргенди. Алай эсе да,  аны (заводну) артда жабылып къалгъаныны хатасындан андан кетерге тюшгенине уа бюгюн да жарсыйды.

Болсада жашауну ол замандагъы излемине кёре партия жаны бла билим алып, эл советни председатели, сагъынылгъан совхозну  директоруну мал ашла хазырлау жаны бла  орунбасары, профкомну (элни)  таматасы болуп да тургъанды.  Жамауат ичинде  хурмети жюрюген, тутхан ишин бардыра билген  инсанны 1998 жылда Урушну эмда урунууну, право сакълаучу органланы ветеранларыны организациясыны председателине  айыргъандыла. Андан бери да ол бу ишде бет жарыкълы болгъанлай келеди. Элни тиширыу советини таматасы Узеланы Аминат а бизге аны халкъгъа жарагъан, кимге да болушлукъ этерге хазыр, къайгъырыулу адам болгъаныны юсюнден хапарлагъанды.

Юй бийчеси Отарланы Роза бла бирге ариу юйюр да  ёсдюргенди. Марат Москвада аш-азыкъ институтну тауусханды,  Магомет а тигиучюлюк жаны бла  окъугъанды. Мариям да къол ишге  устады. Аталары жашланы бегирекда къурулушха тюшюндюргенди. Ол жаны бла не тюрлю жумушну кеслери тындырып къойгъанларын билдиргенди. Бирсилеге болушлукъ керек болса,  къайгъыргъанларын да айтады.

Рамазан быйыл кесини 80-жыллыкъ юбилейин да белгилегенди. Алай эсе  да, алыкъа тириди. Эл аллында  ишин да бардыра, юйде жумушлагъа  къолундан келгенича болушады. Тау  жерде бахчасыз, малсыз болмагъанын билебиз. Мусуклары да халкъыбызда ёмюрледен бери келген тёрелеге таяна, баш кечиндиредиле.

Огъурлу аппа бла ынна бирге жашау этгенли уа энди 56 жыл толгъанды. Неден да бек жашлары юйюрлери бла, ала бла бир арбазда туруп жашагъанларына ыразыдыла. Туудукъларына, аладан туугъан жети жашчыкъгъа бла  къызчыкъгъа къууана,  къудуретге шукур этедиле. Барысы да окъуп, билим алып, халкъларына жарагъанла болуп  ёсерлерине ийнанадыла.

Ушакъ нёгерим юйюрде эм  алгъа таматаланы хурметлерге, миллет адет-тёрелерибизге, ишден  къачмазгъа  тюшюндюрюрге тийишлисин белгилейди. Хар нени да  баш магъанасы юйретиу болгъанын, ол  а сабийни туугъан-ёсген жеринден башланыргъа кереклисин  чертеди. Бюгюнлюкде жаш  тёлюге узакъ элледе иш аз болгъанына  жарсый, алай эсе да, жашау тиричилик этерге сюйгенле кеслерине  жумуш да мадара билгенлерине уа кёлю  кётюрюлюп хапарлайды.

Рамазан бла юйдегиси Розача уллайгъан адамларыбыз ала кеслери жашагъан эллени,  туугъан орамларыны-тийрелерини берекети болуп къалмай, саулай да  халкъыбызны байлыгъыдыла. Ёмюрледен бери да миллетибиз жыл саны бла таматалагъа сый-намыс бере, аланы  сынамларындан аслам затха тюшюне,  жашай келеди. Ол ышаныбызны барлыгъы уа тёлюлени арасында  байламлыкъ кючленнгенлей, ёсюп келгенле  адеп-къылыкъгъа юйреннгенлей, хазнабыз  сакъланнганлай туруруна себеплик этеди.

Айхай да, бу дунияда атанг-ананг къатынгда не къадар кёп турсала,  алагъа  къудуретден саулукъ, ёмюр да берилсе, андан уллу насып къайда?! Мусуклары да, ол затны алайлыгъын ангылай, къартлагъа сакъ болгъанлай, аланы кёз гинжилерин кибик кёредиле. Аллай  къууанчны берилгенине шукур эте, юйюр  келишиулюкде, бир бирни хурметлей жашайды. Таматала уа ёсюп келгенлени жаланда ариу сёзлери бла угъай, ёз  къылыкълары бла да юйретедиле.