Саулукъ

Инсульт болду - биз бу сёзлени терк – терк эшитебиз. Не палах аурууду бу? Аны юсюнден Кардиология араны кардиологу Жанатайланы Людмила бла ушакъ этгенбиз.

-Биринчиден,инсульт жаланда биздеми былай кенг жайылгъанды,огъесе башха къыраллада да болум жарсыулумуду?

Тамырланы сакъларгъа амал кёпдю, онг бар эсе, аланы барысын да хайырлансагъыз игиди. Алай шёндю шахарда жашагъан адамны турмуш болумларын, заманы жетишмегенин эсге алсакъ, аладан 4-5 окъуна толтура турсагъыз, хата кёрлюк тюйюлсюз. Аланы талайы уа асламысында къышда керекдиле.

Жыл саны жетгени бла байламлы аурууланы эм къартлыкъны къалай тыяргъа боллукъду. Аны бла байламлы биз «Аргументы и факты» газетде алгъын жыллада басмаланнган, алай магъанасын тас этмеген материалны эсгерирге излегенбиз.

Аны юсюнден бизге профессор Алексей Москалёв айтады, РАН-ны членкору, жашауну узайтыу жаны бла белгили специалист, РАН-ны Уралдагъы бёлюмюню Комиде биология институтуну профиль лабораторияларыны, Сыктывкар къырал университетни кафедрасыны башчысы.

Бу ауруулары болгъан саусузла диетаны тутаргъа (ашны айырып ашаргъа) кереклисин билселе, жашаудан тюнгюлюп, кеслерин мёхелликге хорлатып къоядыла. Врачла уа ашны айырып ашауну окъуна бек керекли излемге санайдыла. Аны юсюнден врачла айтхан энтта бир къауум шартны келтиребиз.

Жаз башында тиширыула субай, арыкъ болургъа итинедиле. Алай ашха артыкъ къатылмасала да,  неден семиргенлерин бир -бирде ангыламай окъуна къаладыла. Арт кезиуде алимле аны сылтауун жашауда жюрек тынчлыкъдан эсе жарсытхан кезиуле аслам болгъанында кёредиле. Биз аны  юсюнден диетолог Багъатырланы Марина бла сёлешгенбиз. Ол айтханнга кёре, бу жарсыуну сылтаулары аз тюйюлдюле. Аланы бир къауумун специалист бек магъаналыгъа санайды.  

Гарвардны экспертлери кофе беш ауруудан сакъланыргъа болушханын ачыкълагъандыла. Алагъа бир къарайыкъ.

 1. Бауурну циррозу.

- Алимле быллай сейир шартны эслегендиле: кофени  дайым ичген «ичкичилени» бауурларында цирроз ауруу иги да аз тюбейди, - дейди врач-генетик, «Атлас» биомедицина холдингни аналитика департаментини башчысы Дмитрий Никогосов. – Кофеин бауургъа ичги салгъан зарандан къорууланыргъа себеплик этеди.

Сарымсах сууукъдан, гриппден ауругъанлагъа, жюреклери, къан тамырлары къыйнагъанлагъа жарагъанын илму тохташдыргъанды. Эштада, аны онкологиягъа къажау кючю да болур. Базыкъ чегиде болуучу тюрлюсюне къажаулугъу тинтилгенди артыкъ да бек. Север Каролинаны университетини алимлери бардыргъан тинтиуле ачыкълагъанларына кёре, сарымсахны сюйгенледе ракны ол тюрлюсюнден ауругъанла, башхала да иги кесек азайгъандыла.

Немисли алимле къозланы бизни ракдан къорууларча кючлери болгъанын ачыкълагъандыла. Бу аурууну чыкъмазлыгъына себеплик этген кёп башха продуктла да бардыла. Аны юсюнден «Аргументы и факты» газетде сейир материал басмаланнганды. Биз да окъуучуларыбызны аны бла шагъырейлендирирге излегенбиз.

Жюрек аурууланы саны битеу дунияда да ёсе барады, аладан ёлгенлени саны 30 процентден атлайды. Алай аладан сакъланыргъа, болмаса да, къозгъалыуларын азайтыргъа уа амалла бардыла.

Бийиклиги 10-30 сантиметрге жетген, сабагъы тюз ёрге ёсген кырдык маталлы битимди. Тамырлары жан-жанына жайыладыла. Алагъа жууукъ ёсген чапыракълары жумуртха формалыдыла.