Субайлыкъ, ариулукъ, аны бла бирге уа саулукъ да берген тепсеуле

Кёп болмай Нальчикде балетден «ARMONIA» деген школ ачылгъанды, ол Экинчи Таманский дивизияны орамында 31-чи номерли юйде «Кюнлю шахарны» къатында орналыпды. Аны башламчысы Роксана Ардашаевады. Бизни бла ушагъында ол балет адамны саулугъун, ол санда психология жаны бла да къалай кючлерге боллугъуну, аны сабийлеге, абаданлагъа да хайырлылыгъыны юсюнден айтханды.

  Роксана кеси да гитчелигинден бери да чыгъармачылыкъгъа сейири болгъанды, искусствогъа бла спортха тартыннганды. Балет школ къураргъа оюм а талай ай мындан алгъа келгенди, аны да мычымай жашауда толтурургъа кюрешгенди. Жарсыугъа, сабийлигинде быллай жерлеге жюрюрге онгу болмагъанды – атасы бла анасы классикалы хореографиягъа юйретген ара къаллай бир излеген эселе да, табалмагъандыла. Аны ючюн школну,  кесиндеча, жюреклери бла искусствону быллай ариу тюрлюсюн жаратхан адамлагъа болушур муратда ачханды. Анда устазыбыз а Фатимат Махтуевады, ол ишинде чынтты профессионалды, мектепге келирге сюйгенлени саны аз тюйюлдю. Араларында абаданла, гитчеле да бардыла, аланы жыл санларына кёре юлешип, бирча эс бёлюп ишлейдиле. Бери уллайгъан адамла да келаллыкъдыла, аланы багъыу растяжкагъа юйретирикдиле. Республикада балетге сейир а боллукъмуду деген ишеклик чыкъгъан эсе да, сынам аны излегенле аз болмагъанларын кёргюзтгенди. Сора, Къабарты-Малкъарда спортха уллу эс бурулады. Балетде да жарау уллу жерни алады. Анга спортну ариу, назик тюрлюсюдю дерге да боллу

  Балет ариу болгъанындан тышында, адамны тёзюмлю болургъа юйретеди, чархын саулай да кючлейди. Бир жарым жылны юйреннгенден сора, ата-анала балалары гуппур болмагъанлай, аркъасын тюзетип олтургъанын, сюелгенин, ариу къымылдагъанын эслерикдиле, ол эстетика жаны бла айнырыкъды, координациясы игиленирикди. Ол хыйсап бла юйретиуге 4 жыллары толгъан эм андан абадан сабийлени аладыла. Бу жыл санда ала устаз айтханны ангылайдыла, этерге кюрешедиле. Тёртжыллыкъ сабийни чархы мында керекли упражненияланы эталырча айныпды. Балагъыз балетде жетишимли болурун сюе эсегиз, кечге къалмагъыз, дейди Ардашаева:  «Алай ата-аналагъа айтыргъа сюеме, сабийигиз кеси неге тартыннганына да къарагъыз, келтиригиз, жарау этип кёрсюн. Тепсеуню жаратып къалса игиди, сайлауну ол кеси этерге тийишлиди. Бираз заманны кюрешип, артда башха затха бёлюнсе, жарсымагъыз. Балетге къоратхан заманы бошуна кетерик тюйюлдю, ол башха тепсеулеге, неда спортха юйреннгенде тынгылы мурдор боллукъду».   

Школгъа жюрюгенле балеринала болмасала да, балетге тёрели халда заман тапханла сокъуранырыкъ тюйюлдюле. Кёл салып кюрешгенни уа ол къууандырлыкъды: инсан аркъасын, боюнун тюз тутаргъа юйренирикди, жюрюгенде ариу кёрюнюрюкдю. Тренажерла бла кюрешгенде адамны мышцалары иги да ёсерге боладыла, тиширыугъа аллай мазаллылыкъ артыкъ бек ушамайды. Мында уа бу кемчилик жокъду. Алай бла балет бираз арыгъыракъ болургъа излеген, алай субайлыкъларын сакъларгъа эм ёсдюрюрге сюйгенлеге жарарыкъды.

Кёп ата-анала жашларын балетге келтирселе, ол тиширыу маталлы болур, деп къоркъадыла. Алай ол ашыгъышлы оюмду. Классикалы тепсеу инсанны спорт эм эстетика жаны бла айнытады. Балет бла профессионал халда кюрешген жашла чырайлыдыла, къарыулудула. Ала спортну башха тюрлюлери бла – жюзюу, теннис, атлетика – кюрешген гёжефлеча ёседиле. Мында да къыстау жарау, ауур упражненияла, конкуренция бардыла. Секириулени бла тёп-тёгерегине айланыуну техникалары окъуна къалай къыйындыла! Артда жашауунда жаш спортха кёчсе да, балет анга жангыз хайыр келтирликди.

Кёп адамланы тюненелери бюгюннге ушайдыла, хар кюнлери бирча ётеди, деп белгилейди Роксана. Аллай кезиуледе психологла жашауларын толусунлай болмаса да, аз-маз тюрлениуле этерге  чакъырадыла. Бир жангы зат бла кюрешиу адамны кёлюн иги да кётюраллыкъды, къуру да мугурайып тургъандан сакъларыкъды, сёз ючюн, сурат ишлегиз, тепсегиз, спорт бла кюрешигиз. Балетни ахшы жанлары уа аз тюйюлдюле. Биреуге чабыу жолчукъда жарау этиу эригиулю кёрюнюрге боллукъду, башхагъа уа тренажёрлада кюрешиу къыйынды. Тепсеуле уа зауукълудула, ала санланы чыныкъдырыргъа, жарыкъ кёллю болургъа да болушурукъдула. Аланы дагъыда бир ахшы жанлары – балет бла бир сагъат кюрешгенде адамны чархындан 500 ккал кетеди, залда аллай бир ауурлукъну кетерир ючюн а тамам эки сагъатны жарау этерге керекди. Сора, ол тынгылы кардио жарауду. Упражненияла ариу, субай да этилирча уа, программагъа санланы создуруу упражненияла да киредиле. Ала сингирледе, мышцалада да аурууланы багъаргъа, саулугъугъузну игилендирирге ахшы себеплик этерикдиле.

- Балет бла кюрешир ючюн, аны, бек алгъа, жаратыргъа керекди. Ол кёлюгюзню жарытмай эсе, жараудан хайыр аллыкъ тюйюлсюз, - деп чертеди ушакъ нёгерибиз. - Арыкъ болургъа болушханын айтхан эдим. Алай адам 10-15 килограммгъа эм андан кёпге азайыргъа излеп, залгъа жангыз аны ючюн келе эсе, бу эсеплеге хазна жетер. Балет санланы чыныкъдырады, белгилегенимча, субайлыкъ къошады. Адамны жиклери ауруй эселе, станокга сюелиу хата келтирирге боллукъду, быллай болумлада стретчинг неда  йога хайырлыдыла.

Саулукъну сакълаугъа тепсеу хайырлы, зауукълу да себепди, ол адамны керексиз, ауур сагъышларын да селейте, жангы къууумлагъа кёллендиреди, депрессияны, ачыуланып, мудах болуп турууну, арыгъаныгъызны кетереди. Мында мышцаланы битеу къауумлары ишлейдиле, жюрек-тамыр система, иммунитет кючленеди, инсанын чархы саулайда жашыракъ, тири болады. Тепсегенде адамны мыйысы да иги ишлеп башлайды, кёп затны эсинде туталады. Сора, дагъыда бир ахшы шарт – тепсеу бла кюрешген адам кеси кесине ийнанып, кеси кючюне, ариулугъуна ышанып башлайды.

Растяжкаланы хайырлылыкъларыны юсюнден къытай медицинада да айтылады. Алай аны да тюз эте билирге керекди, упражненияланы кезиуюнде санла ачытыргъа боладыла. Алай аланы тюз этсегиз, хычыуун окъуна кёрюнюрюкдю. Былайда тюз солууну техникасы да болушурукъду: терен, акъырын солургъа керекди. Растяжканы халат бла этсегиз а, нерваланы къысдырыргъа боллукъсуз, ол кесин терк эм къаты ачытханы бла билдирликди – быллай кезиуде  тохтаргъа керекди. Абаданлача болмай, сабийлеге, сюеклери алыкъа толу къатмагъанларыны хайырындан, санланы создуруу тынч бериледи. Гитче жыл сан гимнастика бла кюреширге эм иги заманды. Ол аланы аркъа сюеклери, жиклери тюз ёсерлерине, нерва системалары чыныгъырына себеплик этерикди. Сабий къыйналып жукълай эсе, анда да болушурукъду. Белгилерге тийишлиди, интернетде растяжкагъа юйретген кёп роликле бардыла. Алай аланы ал кезиуде болса да, хата чыкъмазча, тренер кёре этсегиз игиди.

Республикада балетны айнытыргъа, аны адамланы саулукъларына кёп ахшы жанлары барды. Бу муратымы толтурур ючюн, къарыууму аярыкъ тюйюлме, дейди Роскана.