Патчах къыз къалай тюрлю эр сайлагъанды кесине?

Буруннгу заманлада Малика деген патчах къыз жашагъанды. Бирда болмагъанча субай, ариу жан. Анга кёре – эслилиги да алай. Байлыгъыны уа несин айтдыраса – чеги жокъ. Алай ол ырысхыдан эсе акъылны сайлагъанды. Кезиую жетип, юйюр къураргъа тебирегенди, билими болгъан эр излегенди кесине. Аны ачыкълар ючюн а жюз элли соруу къурагъанды. Алагъа тюз жууап бергеннге барыргъа сёз бергенди.

Кёп жигитле кеслерин сынагъандыла, алай умутларына жеталмагъандыла. Болсада халкъ жашагъан жерде къарыулудан-къарыулу, акъыллыдан-акъыллы да болады. Ол сорууланы барысына да тюз жууапла берип, патчах къызны алгъан алим да табылгъанды. Изленнген затла бизни заманнга дери сакъланнгандыла. Аланы бизге Огъары Малкъарда жашагъан Мамайланы Роза жибергенди. Газет окъуучуларыбызны аланы бир къаууму бла шагъырей этейик.

Къыз: Соруула къыйындыла, жууап бералмазса, къоярмы эдинг?

Алим: Сен бир чыракъса, мен а – гебенек. Сени отунгда ёлсем да ыразыма.

Къыз: Алай эсе, тынгыла. Аллахутала чынг алгъа нени жаратханды?

Алим: Кяфны бла Нунну.

Къыз: Къайсы намаз кёкден тюшюп жерге жетмегенди?

Алим: Ол жаназы намазды.

Къыз: Тенгизни ахлусу неди?

Алим: Нух файгъамбарны кемеси.

Къыз: Кёкден ненча китап тюшдю?

Алим: Жюз тёрт.

Къыз: Аладан ненчасы къабыл болду?

Алим: Тёртюсю: Таурат – Муссагъа, Инжил – Иссагъа, Забур – Дауутха,

Къуран – Мухаммат гъалейхим саламгъа

Къыз: Ненча зат атасыз туууп дуниягъа келди?

Алим: Беш зат келди: Адам.  Хауа. Исмайыл ючюн къурман болгъан къочхар. Салих файгъамбарны ташдан чыкъгъан тюеси. Мусса файгъамбарны таягъы.

Къыз: Жерни, кёкню да арасында намаз къылгъан кимди?

Алим: Сулейман файгъамбар.

Къыз: Файгъамбарла битеуда ненчадыла?

Алим: 124 минг боладыла.

Къыз: Аланы арасында ненча элчи файгъамбар барды?

Алим: Юч минг юч жюз онусу элчи файгъамбарды.

Къыз: Элчи файгъамбар деп нек айтадыла?

Алим: Китап тюшген файгъамбарлагъа айтадыла алай.

Къыз: Файгъамбарладан ненчасы энчи сыйлыды?

Алим: Жыйырма сегизиси: Адам, Ной, Ибрагим, Исмайыл, Жюнюс, Идирис, Дут, Гъут, Ягъа, Юсюп, Закария, Салих, Исса, Сулейман, Дауут, Илияс, Хизир, Мусса, Окъуб, Мухаммат гъалейхим салам.

Къыз: Быланы араларында къайсылары артыкъ сыйлыдыла?

Алим: Ибрагим, Мусса, Исса, Мухаммат гъалейхим салам.

Къыз: Мухаммат гъалейхим салам ненча жыл жашагъанды?

Алим: 63 жыл.

Къыз: Ненча файгъамбар патчах болду?

Алим: Беш файгъамбар: Юсюп, Сулейман, Дауут, Зулкъарний, Мухаммат гъалейхи салам.

Къыз: Битеу дуниягъа ненча киши патчах болду?

Алим: Тёрт киши. Аладан экиси Сулейман бла Зулкъарний муслийманла эдиле, Науруз бла Шаудат муслийманла тюйюл эдиле.

Къыз: Ненча файгъамбар саудула?

Алим: Тёрт боладыла. Исса бла Идирис тёртюнчю кёкде мёлекле болуп. Хизир суусап болгъанлагъа суу береди, Илияс къыйынлыкъгъа тюшгенлени къутхарады.

Къыз: Къайсы къанатлыны ёлтюрсе гюнях болады?

Алим: Тёртюсюн ёлтюрсе гюнях болады: кёк къаргъаны, къарылгъачны, кукукну, жабалакъны.

Къыз: Не ючюн гюнях болады?

Алим: Адам жаннетден жерге тюшгенде кёк къаргъа анга аш келтирип сакълагъанды. Къарылгъач Ибрагимге суу келтиргенди.  Кукук Сулейманны элчисиди. Жабалакъ Сулейманнга насийхат этгенди. Сулейман жабалакъгъа будайны не ючюн ашамайса деп соргъанда, ол былай дегенди: «Атагъыз Адам будай ашар ючюн жаннетден чыкъгъанды».

Къыз: Къабырда къайсы файгъамбарны эти чиригенди?

Алим: Атасы бла кюрешгенде, атдан тюшмегени ючюн Юсюп файгъамбарны.

Къыз: Ингирде ахшы иш неди?

Алим: Илму алыу.

Къыз: Эм аман иш неди?

Алим: Халкъдан зат умут этген.

Къыз: Кишини эрлиги неде танылады?

Алим: Юч жерде: жолоучулукъда, сатыу-алыуда, къоншулукъда.

Къыз: Гюняхны дарманы неди?

Алим: Тобагъа къайтыу.

Къыз: Мёлекле эркекми, тишимидиле?

Алим: Алада эркеклик, тишилик жокъду.

Къыз: Мёлеклени ашагъанлары, ичгенлери неди?

Алим: Аллахуталагъа эсгертмеклик.

Къыз: Къайсы терекди онеки бутагъы болгъан? Хар бутагъында отуз чапырагъы. Чапырагъында эки бети бар: бири къара, бири уа акъ.

Алим: Ол жылды. Хар жылда онеки ай барды, хар айда отуз кюн, отуз кече.

Къыз: Дунияда къарыусузлукъ неди?

Алим: Факъырлыкъ.

Къыз: Дунияда кючлюлюк неди?

Алим: Байлыкъ.

Къыз: Халкъ сюйген киши кимди.

Алим: Адепли киши.

Къыз: Бек акъыллы кимди?

Алим: Кёп билип, аз сёлешген.

Къыз: Къайсы татлы затды ахыры ачы болгъан?

Алим: Жашлыкъ.

Къыз: Ахыры татлы болгъан ачы зат неди?

Алим: Сабырлыкъ.

Къыз: Къайтарылмагъан юч зат?

Алим: Айтылгъан сёз, атылгъан окъ, кетген ёмюр.

Къыз: Адам ненча затны эсинде тутаргъа керекди?

Алим: Юч затны: чакъырмай эрге бармазгъа, жалгъан сёз айтмазгъа, къызгъанчдан зат тилемезге.

Къыз: Амалсыз алим неге ушайды?

Алим: Жемиши ёсмеген терекге.

Къыз: Акъылсыз кишини неден таныргъа болады?

Алим: Сёзюню кёплюгюнден.

Къыз: Халкъ къачып амал табалмагъан ол неди?

Алим: Ёлюмдю.

Къыз: Дуния неге ушайды?

Алим: Кече кёрген тюшге.

Къыз: Жаннетле ненчадыла?

Алим: Сегиз.

Къыз: Жаханимле ненчадыла?

Алим: Жети.

Къыз: Къайсы отду адамны бетин кюйдюрген?

Алим: Кефчилик.

Къыз: Бузулмазлыкъ къала неди?

Алим: Адамлыкъ.

Къыз: Атасындан уланы кючлю ол неди?

Алим: Темирди. Ташдан къайнатылып этиледи.

Къыз: Душманны къарыуу тауусулса, ол не этеди?

Алим: Дослукъ излейди.

Къыз: Аллахуталаны ыразылыгъы не бла ачыкъ болады?

Алим: Атаны, ананы ыразылыгъы бла.

Къыз: Атаны, ананы жюрегин хош этген неди?

Къыз: Илмуму сыйлыды, малмы?

Алим: Илму. Илму иесине – дос, мал иесине – душман. Илму урланмайды. Мал урланады. Илму бергенни сыйы кёп болады.

Къыз: Бек уллу билим неди?

Алим: Адам кесини айыбын билген.

Жаш къызны сорууларына тийишли жууапла бергенден сора Малика ёрге къобуп: «Баракалла сени устазынга», - деп аны кесини жерине олтуртду. Сора хажилени, алимлени да жыйып, той-оюн этип, бир юйюрлю болуп жашап къалдыла.