«Бийик жууаплылыкъны излеген иш»

«Булунгу» чекчи застава битеу къыралгъа да ариулугъу, сейир табийгъаты, тарых эсгертмелери бла белгили Чегем районда орналгъанды. Бизни статьябызны жигити Ислам, аны тукъумун белгили этерге жарарыкъ тюйюлдю, мында къуллукъ этгенли бир ненча жыл озгъанды.

Ёрге, таулагъа

Нальчикден тау элге жол, чилле бауча бурула, сына, бизни ёргеден-ёрге элтеди. Бир сагъат чакълы замандан кёзюбюзге деменгили Чегем аууз ачылады. Башыбызда ауур къаяла энишге салынадыла, бусагъат тар жабылып, ансыз да иничге жолну жутадыла деп, келеди кёлюнге. Бери кюнню таякълары жете да болмазла, баям.

Тау ёзенни узунлугъу 5 километрге жетеди. Аны ётгенни уа сейир саугъа сакълайды – тауланы башындан  саркъгъан тамаша чучхурла.

Алай бизни жолубуз андан арыды. Асфальт бошалып, зыгъыр жол бла энтта 30 километр чакълы барабыз – 2 минг метрге жууукъ бийикликде орналгъан Булунгу элге.

Низам

Энтта сагъат жарым жолдан сора бийик буруугъа, аны артында уа башлары жашил бла жабылгъан къатлы мекямлагъа жетебиз. Бизге аскерчиле тюбейдиле, къабакълагъа дери ашырадыла, паспортларыбызны тинтедиле. Битеу бу жумушланы ангыларчады – къыралны чегини тийресинде низам да энчиди.

Статьябызны жигити Ислам бюгюнлюкде жаш адамланы арасында сейир уллу болгъан программист усталыкъгъа окъугъанды. Алай ол хар эр кишиге да сыйлы, халкъда хурмет уллу болгъан ишни сайлагъанды – Ата журтубузну чеклерин къоруулаучуну.

– Акъ Сууда туугъанма, школну да анда тауусханма. Къабарты-Малкъар къырал университетде «программист» усталыкъгъа юйреннген кезиуде тамата къарындашым чекчи аскерлеге контракт бла киреди. Къуллукъ этиуню энчиликлерини юслеринлен хапарларына тынгылай, кесим да мында ишлерге сюйгеними ангылайма, – дейди Ислам.
Бу сайлаууна уа жаш адам бир кере да сокъуранмагъанды. Хау, туугъан юйден, анадан, атадан, нёгерледен айырылгъан, шахарладан, элледен узакъда къуллукъ этген тынч тюйюлдю. «Алай ёсерге, айныргъа, кесинге жашауда тийишли жол излерге керексе», – деп акъыл этеди ол.

Болушлукъчула

Ислам заставада жууукъ тау элледе жашагъанла, Чегем ауузну айбат жерлерин кёрюрге келген къонакъла бла байламлыкъла къурау бла кюрешеди. «Алагъа къыралны чегини тийресинде энчи низамны ангылатабыз, законланы юслеринден айтабыз, сорууларына жууапла беребиз», – дейди бизни жигитибиз.

Алгъаракълада билдиргенибизча, республикада заставалагъа жууукъдагъы элледе жер-жерли самоуправление органланы себепликлери бла, чекчилеге кеслерини ыразылыкълары бла болушхан халкъ дружинниклени къауумлары къуралгъандыла. Бюгюнлюкде аллай 6 отряд барды, аладан 50-ден аслам адам бирикгендиле. Сёзге, былтыр тау элледе жашагъанла къыралны чегини тийресинде низамгъа бузукълукъла этилгенлери бла байламлы 200 кезиуню ачыкъларгъа болушхандыла.

Къауумгъа хар ким да кирирге эркинди – акъылбалыкъ болгъан эсе. Исламны айтханына кёре, алагъа элледе сёзлери ётген, халкъны жанындан хурмет болгъан акъсакъалла окъуна киредиле, асламында отрядлагъа башчылыкъны да ала этедиле.
 
– Дружинникле чекчилени керти болушлукъчуларыдыла. Ала нарядлагъа къошулуп, аскерчилеге къыралыбызны чегин къорууларгъа, бузукъчуладан сакъларгъа да болушадыла, – деп ангылатады жаш.

Бюгюнлюкде уа чекчилени бла тау элледе жашагъанланы арасында иги байламлыкъла къуралгъандыла. Аны тёреси уа узакъ 90-чы жыллада салыннганды – Россейни бла Грузияны араларында чек тау жерлеге жууукъ жетген кезиуде. Ол заманда заставала къуру жерледе къуралгъандыла. Чекчилеге сууну шаудандан ташыргъа, «балтадан какны биширирге», палаткалада къалыргъа тюшгенди. Быллай болумда уа алагъа болушлукъгъа тау элледе жашагъанла келгендиле. Ала чекчиле республиканы, битеу къыралны да къоркъуусузлугъун сакълагъанларын иги ангылагъандыла.

– Биз шуёхлукъда жашайбыз, бир бирибизге болушургъа, билеклик этерге кюрешебиз. Булунгуну школунда  уа «Чекчилени жаш нёгерлерини» отряды къуралгъанды. Окъуучула бла тюбешебиз, алагъа чекчилени къуллукъ этиулерини энчиликлерин ангылатабыз, конкурсла, дерсле бардырабыз. Школну бошагъандан сора уа, отрядха кирген жашланы кёплери аскер вузлагъа кириучюдюле, ол санда чекчи билим бергенлеге, – деп чертеди ушакъ нёгерибиз.

Намыслы борч

Сабийликде жашла барысы да чекчилени юслеринден китапланы сейир этип окъуйдула, кинолагъа сюйюп къарайдыла. Бу къуллукъ бла айырмалы адамла кюрешедиле деп келеди кёлюнге. Ол а керти да алай болур, баям. Чекчи отрядда къуллукъ этиу, къыралыбызны къоркъуусузлугъун сакълау – артыкъда намыслы, сыйлы ишди, уллу жууаплылыкъны излейди.

– Бу усталыкъ мени бек тюрлендиргенди. Дуниягъа, бола тургъан ишлеге кёз къарамым ахырда алышыннганды. Алгъын чекчи регион не болгъанын билген да этмегенме. Бюгюн а къаллай магъаналы ишни толтургъаныбызны  ангылайма – халкъны, республиканы, битеу къыралны да къоркъуусузлугъун, жалынчакъсызлыгъын сакълайбыз, – деп чертеди ол.

Биз Ислам бла ушагъыбызны Россейни чекчи отрядларыны кюнюню аллында бардыргъанбыз. Ишчи нёгерлерин байрам бла алгъышлай, алагъа къуллукъ этиуде тёзюмлюлюк, къатылыкъ тежейди.

– Россей не заманда да деменгили къырал болгъанды, мындан ары да бу даражасын сакъларыгъына ишексизме. Халкъ къыйын заманлада билекликни, бир бирге болушууну юлгюсюн кёргюзтгендиле. Биз да аладан юйренип, шуёхлукъну, Ата журтубузгъа сюймекликни, кертиликни сакъларгъа борчлубуз, – дейди ушагъыбызны ахырында чекчи жаш.

Тикаланы Фатима.
Поделиться: