Ата-бабаларыбыз окъала бла нени юсюнден хапарлагъандыла?

Жашауунда кюн сайын бир жангы зат билген адамгъа насыплыды дерчады. Бюгюнлюкде халкъыбызны тарых байлыгъын, аны къуралыуу къалай болгъанын тохташдырыу, ачыкъланнган затланы да кенг жайыу магъаналы  жумушладан бириди. Аны  ёсюп келген тёлюге ангылатыу а абаданланы борчларыды. Сёз ючюн,  малкъарлыланы миллет кийимлерини юсюнден айта, энчи да  кийген жыйрыкълада,  сейир окъала не себепден эм къалай бла сайланнганлары бек сейирди. Залийханланы Михаилни «Мой дом -Эльбрус» деген китапда аны юсюнден тынгылы информация барды.

Бюгюн биз сизни ол китапдан алыннган материал бла шагъырей этерге сюебиз. Халкъыбыз окъалада  хансланы, битимлени сыфатларын энчи белгиле бла ачыкълагъандыла. Сора тап эм ариу кёргенлерин а суратха тюшюрюп хайырланнгандыла. Ызы бла уа ала тиширыуланы  кийимлерин  жасауда кенг хайырланнгандыла. Андан тышында да, мен эслегенден, аланы кийизлеге да салгъандыла. Дагъыда  аскер, юй керекледе да суратлагъандыла. (табл.1)

1.         Тыхген – вид дикого чеснока

2.         Абажырыкъ жер – почва проросшая корнями

3.         Аджиуаз – дикий чеснок

4.         Айыучач - прангос

5.         Сангыраукъулакъ – гриб

6.         Андыз – девясил

7.         Артиш – горный плющ

8.         Атылтыучу ханс – дурман

9.         Балханий – медуница

10.       Баппахан – одуванчик

11.       Булчукълу терек – дерево с густой кроной

12.       Бурчакъ – горох

13.       Нарат кишиу – сосновая шишка

14.       Назы кишиу – еловая шишка

15.       Гебенек - мотылёк

16.       Гелеу – типачак

17.       Гёлендир – петрушка

18.       Гедигин – укроп

19.       Юркюн – крыжовник

20.       Гюл саптагъай – цветоножка

21.       Гюлханий – тюльпан

22.       Гяхиник – первая трава

23.       Къара наныкъ – ежевика

24.       Жанкъоз – подснежник

25.       Тау жанкъоз – несъедобный вид подснежника

26.       Жилек – земляника

27.       Тау жилек – клубника

28.       Жулдуз чыгъана – якорцы

29.       Къызыл ишхилди – брусника

30.       Къара ишхилди - черника

31.       Къая жумукъул – дикие ягоды

32.       Ёпке от – гвоздика

33.       Заба бюртюк – клюква

34.       Залыкъылды – азалия

35.       Къара залкъылды - ракитник

36.       Зыка – кресс-салат

37.       Зынтхы – овёс

38.       Кундуш – чемерица

39.       Къансиер – иван-чай

40.       Къаншау чапыракъ – ятрышник

41.       Къара ханс – окопник

42.       Къозу къулакъ – щавель

43.       Эбзекъулакъ – кислица кавказская

44.       Къылгъан – ковыль

45.       Къалияр – черемша

46.       Лыбыта – лебеда

Белгилисича, къарачай-малкъар халкъ ислам динни 18 ёмюрде алгъанды. Ары дери болгъан христиан динни белгилери бюгюннге дери да сакъаланнгандыла. Бу динни биринчи белгиси жорду. Миллетибиз да аны тюрлю-тюрлю кёргюзтгенди кесини жазыуларында. (табл. 2)

1.         Чалдиш къач- крест красоты

2.         Ёшюн къач – крест здоровья

3.         Аякъ къач – крест осторожности (обдуманного шага)

4.         Кёк къач – крест святости

5.         Окъ къач – крест меткости

6.         Садакъ къач – крест удачи

7.         Гебох къач – крест верности

8.         Сырпын къач – крест твердости

9.         Къылыч къач – крест непобедимости

10.       Гяда къач – крест смелости

11.       Оракъ къач – крест изобилия

12.       Мужура къач – крест опоры

13.       Къыпты къач – крест таланта

14.       Къама къач – крест терпеливости

15.       Уккаш къач – крест доброты

16.       Ачыкъ къач - крест душевности

17.       Къуш къач – крест ловкости

18.       Жер къач – крест бережливости

19.       Гоппан къач – Крест гостеприимства

20.       Жол къач – крест благополучной дороги

21.       Сабан къач – крест богатства

22.       Уучу къач - крест богатства и щедрости

23.       Чёп къач – крест изобилия

24.       Кийиз къач – крест крепкой любви

25.       Жамычы къача – крест решительности

26.       Бичен къач – крест изобилия кормов

27.       Ёрюзмек къач – крест доблести

28.       Апсатыны къачы – крест почитания и уважения

29.       Къынгыр къач – крест божественного почитания, богатства, доброты, тепла, уюта, взаимопонимания

30.       Той къач – крест долголетия, любви, авторитета

31.       Тунмакъ къач – крест деторождения

32.       Таш къач – крест крепкого здоровья, справедливости, стойкости

33.       Эки тишли  къач– символ заботы

34.       Юч тишли  къач– символ величия, власти, покровительства.