Малкъар округдан башлап, область комитетге дери

Хаммаланы Алибийни жашы Магометни аты комсомолну юсюнден жазылгъан бир къауум китапда барды. Аны юсюнден тынгылы хапар а архив документледе бла халкъ ауузунда жюрюйдю.

Магометге, баям, башха таматаны атын букъдуруп, келинле Домаш дегендиле. Ахлуланы араларында аты алай жюрюгенди. Ол 1910 жылда Кёнделенде туугъанды. Ол жыллада элде тёрт медиресе болгъанды. Магомет ёсе келгенлей, аппасы Хаммаланы Жижиу кеси элтгенди туудугъун ары. Андан сора да Магометни Хадаужукъланы бийче кесини юйюнде ачхан школгъа жюрютгендиле.

Хадаужукъланы Адилгерийни юйюрю, Хаммаладан юйден узакъ болмай, бусагъатда Кёнделенде больница болгъан жерге жууукъда, сууну ары жанында жашай эдиле. Аны юй адамыны аты Бийче болгъанды. Ол къумукълу Будай ханны къызы эди деучюдюле. Баям, тауча ариу сёлешгени да андан эди. Ол ачхан школгъа элден бир къауум сабий жюрюгенди. Артда Совет районну райкомуну биринчи секретары, эл мюлк министрни орунбасары болуп тургъан Батырбекланы Магомет эди Хамма улуну биринчи шуёху уа. Аны юсюне ол заманда медирседе Къуран окъуудан сора да жазыудан, математикадан, географиядан, астрономиядан бла медицинадан да бергендиле дерсле.

Совет властьны адамланы жарыкъландырыу, саулукъларына къарау, маданият, санат жаны бла да этген иги ишлерин санап бошар онг жокъду. Эки тюрлю окъууу да бек жарагъандыла Магометге. 1924 жылда Ленинчи окъуу шахарчыкъ ачылгъанда, ол аны биринчи окъуучуларындан болгъанды. Анда, мурдорлу окъуудан сора да, эл мюлк школну, ызы бла партия школну тауусханды.

1932 жылда аны, заманнга кёре иги да билими болгъан жашны, комсомол ишге алгъандыла - Малкъар округда комсомолну экинчи секретары этгендиле. Биринчи секретарь а Мусукаланы Исмайыл эди. Бир кесекден Магометни Комсомолну Къабарты-Малкъар обкомуну экинчи секретары этип, ары кёчюргендиле. Аны таматасы уа Уначев Магомет-Герий болгъанды. Ала бир бирни ангылап, алай ишлегендиле. Шуёхлукълары уа артда жангы тёлюлеге да ётген эди.

1937 жылда уа Магометни Къабарты-Малкъарны саулукъ сакълаууну наркому (министр) этгендиле. Ол анда юч жылгъа жууукъ ишлегенди. Ол заманны ичине, къырал планнга кирип, республиканы шахарларында, эллеринде больницала, амбулаторияла ишленнгендиле. Кесибизден врачла болурча, кёплени ол усталыкъ берген окъуу юйлеге жибергендиле.  Сёз ючюн, Чеченланы Шахангерийни къызы Майрусхан узакъ Хабаровскда окъуп къайтханды. Ол жууаплы къуллукъда ишлей, Хаммаланы Магомет, медицина мекямлада бола тургъанды. Андамы жукъду бир ауруу, ким биледи, сууукъ кирип, ауруду да, кёп бармай ауушду.

«Манга беш жыл болгъанда, биргесине келтирип, Нальчикде тутханды. Къабарты орамда ол алгъыннгы прокуратура болуучу жерде, жолну ары жанында жашай эди экинчи этажда. Малкъар газетде ишлеген Малкъондуланы Хамит да ол юйде тургъанды. Домаш а бек ариу адам эди, билими да болгъан. Отоуу да латин харфла бла жазылгъан китапладан толу.

Бусагъатда шахар больницаны Советлени юйюне  айланнган жанында ауруп жата эди. Ол кюн биз аны кёре келген эдик Кёнделенден – атам, анам, мен – сегизжыллыкъ жашчыкъ. Кюлюп, ойнап, кёп хапар айтдыла. Сора медсестра кирди да, укол этерге керек болгъанын билдирди. Сора биз да саламлашып, алай чыкъдыкъ андан. Ол кюн биз юйге келирге Магометни ауушхан хапары да жетген эди ызыбыздан. Чам эте, кюле-ойнай тургъан адам ол уколдан сора алай терк дуниясын алышханына ким де сейир этерчады», - деп эсгереди Магометни къарындашы Назир.

Мария  бла Виктор  Котляровла чыгъаргъан «Юности горячие сердца» деген китапда Хаммаланы Алибийни жашы Магометни юсюнден: «Комсомолгъа 1924 жылда киргенди. Обкомну экинчи секретарына айырылгъанды, Комсомолну Х съездини (1936 ж.) делегаты болгъанды», - деп жазылады. Анда Магометни сураты да барды. Аны бла бирге  Кремльде баргъан съездге Наршауланы Сакинат бла Кациланы Хабуну юй бийчеси Дадуша Махова да баргъан эдиле.