Бизни журтубуз анга илхам болгъан эди

Уллу Ата журт урушну башланнган жылны август айында, къырал башчыланы оноулары бла, маданият генофондну сакълар ючюн, фашистле бек къадалгъан, башларындан окъ-топ къуйгъан Москва, Ленинград шахарладан бизни республикагъа оналты мингден аслам адамны келтиргендиле. Аланы араларында Ленинградны Физкультура институтуну, Тыш къыраллы тиллени къырал институтуну устазлары, заводлада ишлеген, башламчылыкълары къыралгъа уллу файда келтирген, жангы хайырлы затланы жашаугъа кийирген инженерле, конструкторла, ишчиле, Москвадан художестволу академия театрны актёрлары, Малый театрны артистлери, белгили жазыучула, композиторла, маданият жаны бла ишлеген башха къуллукъчула да болгъандыла.

Ол Нальчикни сайлап келген усталаны араларында белгили орус композитор Сергей Сергеевич Прокофьев да бар эди. Аны жашау эм чыгъармачылыкъ жолу былай болгъанды.

Композитор 1981 жылда Украинада Екатеринослав губернияда туугъанды. Анга онюч жыл болгъанда, жаш композитор тёрт операны, симфонияны, эки сонатаны, пьесаны да автору болгъанды. 1904 жылда Санкт-Петербургда консерваториягъа кире туруп, сынау баргъанда, ол аланы ойнагъанды.

Консерваторияда аны дуниягъа белгили устазла окъутхандыла: Николай Римский-Корсаков, Анатолий Лядов, Анна Есипова, Николай Черепнин эм башхала. Анда Сергей Сергеевич беш жыл окгъугъанды, андан композитор болуп чыкъгъанды. Окъуу жылларында окъуна пианист, дирижер фахмусун кёргюзте, кеси жазгъан чыгъармаланы хайырлана, концерт ишлерин бардыргъанды. Окъуп бошагъандан сора, аны устаз этип, консерваторияда къойгъандыла. Ол анда органдан дерсле бергенди.

1014 жылда ол кесини Биринчи фортепиано концертине тынгылатып, бек иги композиторланы араларында хорлап, алтын майдалгъа бла белгили композитор Антон Рубинштейнни саугъасына – айтхылыкъ «Шрёдер» фабрика чыгъаргъан рояльгъа тийишли болгъанды.

1918 жылдан башлап 1932 жылгъа дери тыш къыраллада жашап, кёп ишлегенди. 1932 жылда уа артха къайтып, Москвада орналгъанды. Андан ары Москвада, Ленинградда, Киевде, Харьковьда, Одессада, башха шахарлада да ол кёп концерт бергенди.

Искусстволаны сыйлы къуллукъчусу композитор Сергей Прокофьев дуниядан 72-жыллыгъында 1953 жылда 5  мартда кетгенди.

Ол бери келген заманыны юсюнден чыгъармаларында эслерча ыз къойгъанды. Бошдан тюйюл эди Къабарты-Малкъарны искусствола жаны бла управлениясыны таматасы Хату Темирканов анга биринчи кюнден окъуна рояль излегени.

«Нальчик» къонакъ юйде орналгъанла, Долинскде жашагъан шуёхлары да биринчи болуп эшитгендиле композиторну мында жазылгъан жангы чыгъармаларын. Мында тургъан юч айына, ариу кавказ табийгъатха, жууукъда акъ башлары кюнде жылтырай тургъан таулагъа къарай, эллижыллыкъ композитор болжалгъа салып, жартылай къалып тургъан «Отрадное» деген операсын жазып бошагъанды.   Аз заманны ичине ол анга  алты бёлюм къошханын айтсакъ, аны бизде илхамы ачылгъанына  шагъатлыкъ этерикди. Л. Толстойну «Уруш бла мамырлыкъ» деген романына кёре жаза тургъан операсын андан ары бардыргъанды. Ол аны Нальчикден кетгенден сора 1943 жылда жазып бошагъанды, сахнада уа аны уруш бошалгъандан сора, 1945 жылда 16 октябрьда кёргюзтгендиле.

Нальчикде  Прокофьев «1941 жыл» деген симфония сюитасын къурагъанды. 1942 жылда уа ол сюитагъа кёре «Украинаны тюзлеринде партизанла» деген  киногъа музыка жазылгъанды.

 Сергей Сергеевич, хар бир  тюрлю чыгъармачылыкъ бла  кюрешген адамча, мында жашагъан халкъланы юслеринден, аланы адет-тёрелеринден, къылыкъларындан не къадар кёп билирге излегенди. Таулу эм къабартылы халкъланы урушда къазауат этген жигит жашларыны юслеринден Совет информбюрону билдириулерин эшитгенден сора, аланы юслеринден музыка чыгъармала жазаргъа кёлленнгенди.

Сёз ючюн, ол юй бийчесинден, аны жашау нёгери уа белгили поэт Мира Мендельсон эди, жигит жашлагъа атап, назмула жазарын тилегенди, аланы бир къауумуну хапарларын да айтханды анга. Керти да, назмучу, танкист Деппуланы Хакимге бла элли душман машинаны жокъ этген артиллерист Касбулат Таубековха атап, жюрекге жетген назмула жазгъанды. Сергей Прокофьев а, алагъа макъам тагъып, жырла этгенди. Хакимге аталгъан жырны атына ала «Танкистни анты» («Клятва танкиста») деп атагъандыла. Касбулатны жыры уа «Къабартыны жашы («Сын Кабарды») деген атны жюрютгенди.  Ол жырла биринчи кере 1941 жылда 19 октябрьде Къабарты-Малкъарда республикалы радиода  эшитилгендиле.

Къабарты-Малкъарда тургъан заманында белгили композитор шахар театрда, жаралыла тургъан аскер госпитальлада да концертле бергенди. Аны бла бирге Москваны художестволу академия театрыны, Малый театрны артистлери Василий Качалов, Алла Тарасова, Иван Москвин, Ольга Книппер-Чехова, Михаил Климов, Варвара Рыжова, Варвара Массалитинова эм башхала да чыкъгъандыла сахнагъа.

Сергей Прокофьев бери келген заманында Минги тауну тийресинде, Холам-Бызынгы тарында да болгъанды. Сейирлик табийгъатыбызгъа къарай айланнганда, ол кёп жылла мындан алгъа бу жерледе композитор С. И. Танеев да болгъанын, ол таулуланы халкъ чыгъармачылыкъларына уллу багъа бергенин, аланы тарыхда къояргъа излегенин да эсинден кетмегенди.