«Сабийни окъургъа сейирин къозгъаргъа жангы амалланы излерге эмда хайырланыргъа тийишлиди»

Хапаланы Идрисни къызы Мадинаны жюреги математикагъа бла физикагъа, бютюнда бег а информатикагъа тартханды. Аны себепли Хасанияда 16=чы номерли мектепни бошагъандан сора ол, Къабарты-Малкъар къырал  университетни физика-математика факультетине кирип, анда информатика бёлюмню жетишимли бошайды.

Аны  анда ишлерге да чакъырадыла.  Иги кесек заманны  Мадина  КъМКъУ-ну  информатика бёлюмде  ишлеп да тургъанды. Болсада жашау  кесича оноу этеди. Юйюрюне,  жашчыкъларына  жууугъуракъда болур ючюн, ол кеси тауусхан школгъа киреди. Ма андан бери  жашчыкъланы бла къызчыкъланы информатиканы сюерге, билирге юйретип келеди. Бюгюн ол бизни ушакъ нёгерибизди.

 -Мадина, сен оюм этгенден, устаз къаллай болургъа керекди?

-Бизни ишибиз бек къыйынды эмда жууаплыды. Анга алай кёпле чыдаялмайдыла. Устаз болургъа да фахму керекди, бек башы уа –сабийлени сюерге.

Окъуучунгу ич сезими, ниетин билалмасанг,  дерс бериу бла къалмай, тюзню, терсни да ангылаталамасанг,  ата-ана окъуна эслемеген затын кёралмасанг, ангы ангылаялмасанг, ол санга  ышанырча эталмасанг, школда ишлерге керек тюйюлсе деп, мен алай къарайма.  Аллай адам, кеси къыйналгъандан сора да, окъуучуланы да  жунчутады, школдан кёллерин къачырады. Алайды да, усталыкъны сайлай туруп,  терен сагъыш этерге керекди.

-Сабийле бла кёп жылланы ишлеп келесе, аланы окъутууда бла юйретиуде къаллай кемчиликлени кёресе?

-Биринчиден, сабийни юйретиуде юйюрню магъанасы, къалай эсе да,  арт жанында къалгъанды. Хар зат а юйюрден башланады.  Шёндюгю окъуучула  къарар  кереклери болуп тургъанлары эсленеди. Бир-бирде сабийге урушургъа окъуна кёлюм бармайды, алада не терслик деп.  Ата –анала эртденден ингирге дери  ишде неда юйюрню кечиндирир  хыйсап бла бир башха шахарлада.

 Алай таматала, не бек арысала, къыйналсала да, балаларына  аз да эс бёлюрге керекдиле.  Бюгюн ол школда не этгенди, къаллай белги алгъанды, кесин къалай жюрютгенди, къайсы  дерсни ангыламагъанды дегенча соруула берип, ушакъ эте турсала, ол кесини хайырын кёргюзтмей къоярыкъ тюйюлдю.

Алай бир-бирле сабийни ашын, кийимин, башха кереклени тапдырыу бла чекленип къаладыла. Отоууна да бир компьютер салып, андан бери чыкъма деп къоядыла. Аллай  юйретиуден а  хазна магъана боллукъ тюйюлдю.  Бир-бир ата-аналагъа уа  сабийлерини терс жерлерин айтсанг, мени, нёгерлерини къатларында окъуна къычырып тебирейдиле. Ол а адамны, гитче эсе да, сындыргъан, огъурсузландыргъан этеди.  Аллай кезиуде сабий кесини терслигин не хазна ангыласын.  Ата-анала балаларына ийнаныргъа, дайым кёллендирирге керекдиле.  «Бу бир заманда да адам боллукъ тюйюлдю»,- деп  тюнгюлдюрюрге арталлыда жарамайды.

 -Мен а устазладан кёп кере эшитгенме, бир -бир ата-анала сабийлерин сёкгенин арталлыда унамагъанларын. Аны къой, юйлеринде педагогну аманлагъан окъуна этедиле.

-Хау, аллайла да бардыла, устаз бла демлешип башлагъанла. Америкалы алимле тохташдыргъаннга кёре, сабийни  къылыгъыны жетмиш беш  проценти  туугъанында  окъуна бериле эсе, сора ол къалгъан жыйырма беш  проценти аны юйретгенлени къолундады. Ала таматаладан нени кёрселе, эшитселе да, аны этерге тюзелликдиле.  Алай эсе уа, кесибиз юлгю кёргюзтюрге керекбиз.  

Кертиди,  хар адамны, ол санда устазны да иши бирча сыйдам бир заманда да бармайды. Ол да жангыла болур, алай сабийни къатында аны сёгерге жарамайды.   Сен а кесинги къалай жюрютгенсе деп, жашынгдан, къызынгдан да сорургъа керексе алгъа. Тюзню-терсни ангылатыргъа. Алайсыз сабий  ёч болуп турса,  кесине къыйын тюшерикди.

-Юч жашынг бардыла, ала уа къалай окъуйдула?  

-Уллу -  8-чи ,  аны кичиси  алтынчы классны бошагъандыла. Ючюнчю уа  алыкъа гитчеди. Тамата бек иги белгилеге окъуп келеди, экинчини да барды хунери, алай бир кесек эринчегирекди.  Алай бара баргъан заманда  ол къылыкъ да тюзелирине ийнанама.

-Арт жыллада дерсле бериуню амаллары, программалары да бек терк тюрленедиле. Сиз а къаллай амалны хайырланасыз эмда аны бла  окъугъан  къыйынмыды, тынчмыды?

-Керти окъуна, бир  программагъа  тюзелгинчи, башхасы чыгъады.  Устазла, окъуучула бла да сынаула бардырып турууну мен дурус кёрмейме.  Алай,  программа не къыйын болса да, аны бла ишлерге керекди.  Ма мында устаздан кёп зат къалады.  Аны айтханым, ол окъуучуну дерслерин къозгъарча, билим алыргъа талпынырча амалланы этерге, хайырланыргъа да керекди.

Кесими юсюмден айтсам, информатика къыйынды, алай шёндюгю заманда бек керекли предметди. Аны ангылатыр ючюн, окъуучуланы  андан кёллери къачмаз ючюн, мен бир ненча амалланы сынап кёргенме.

Ёхтемлик бла айтыргъа боллукъма, мени окъуучуларым республикалы,  шахар эришиуледе сыйлы жерлеге тийишли болуп къайтадыла.  Аллай жетишимлеге жетер  ючюн къуру мен  угъай,  башха устазларыбыз да къыйын салгъанларын айырып айтыргъа сюеме.  Сёз ючюн, Мечукаланы Ахмат бла Ботталаны Светлана ишлерин сюйген, предметлерин бек тынгылы билген специалистледиле.

-Мадина, усталыгъынгы сюйгенинг, анга  жуууаплы кёзден къарагъанынг,  мени сорууларыма тынгылы  жууап  бергенинг  ючюн да сау бол.