Эл мюлкню айнытыуда энчи эс – мелиорациягъа

Къабарты-Малкъарны Жамауат палатасыны кезиулю жыйылыуун ача, агропромышленный комплекс (АПК), табийгъат бла экологияны сакълау жаны бла комиссиясыны башчысы Юрий Колесников республикада мелиорацияны айнытыу уллу жерни алгъанын чертгенди.

«Халкъла аралы кооперация эм экспорт» миллет проектни чегинде регионда «Россейде мелиоратив комплексни айнытыу» ведомстволу программа бла «АПК-ны экспорт хазнасы» проект бардырылады.  Къабарты-Малкъарны эм уллу байлыкъларындан бири сууланы тазалагъы эм кёплюгюдю. Аланы экономикада эм экологияда хайырланыу аграр производствону игилендириуде баш борчладан бириди. КъМР-де мелиоратив ызла 3100 километрге жетедиле, мюлкле аралыла - 1140 километр, мюлклени ичиндегиле да 1938-ден бираз кёбюрек боладыла. Жыл сайын мелиорация болгъан жерлени санына 11-12 гектар къошула барады, ол а белгиленнген пландан аслам окъунады. Мелиорацияны алай терк айныууну себебинден эл мюлкге жараулу жерлени 130 минг гектарындан 67 минги неда, башхача айтханда, 51,5 проценти сугъарылады, ол а бийик кёрюмдюдю. Бу жумуш 267 машинада бардырылады, ала сууну 1849,8 минг гектаргъа себедиле. Ол санда быйыл эл мюлк производительле сууну тёгерекге кенг себерча 82 машина алгъандыла, ала бла 7,4 минг гектарда ишлейдиле. Аны бла бирге мелиорация программагъа кёре тахта битимлени бла терек бахчаланы ёсдюрюуде тамычы сугъарыу да хайырланылады.

Бу ишлени тамамлауда уллу жерни къыралны жанындан этилген болушукъ алады. Былтыр ол мурат бла федерал бюджетден 593,3 миллион сом жиберилгенди, республиканы кесини бюджетинден да 21,7 миллион бёлюннгенди. Юрий Колесников белгилегенича, Къабарты-Малкъар Россейни аз жерни регионларыны санына киреди. Анга кёре уа болгъан эл мюлк жерледе, шёндюгюлю технологияланы да хайырлана, эм алгъа уа инновациялы гидромелиорацияны, тирликни кёбейтирге жарарыкъды. Сугъарыуда болгъан жерледе арендаторла бир жылгъа эки кере тирлик алаллыкъдыла, дегенди ол.

Бу программа республикада эм Чегем районда къалай толтурулгъаныны юсюнден эл мюлк министрни орунбасары Мачраил Шетов билдиргенди. Алай бла арт юч жылны ичинде (2019-2021) белгиленнген программаланы чеклеринде хайырланыугъа 23,7 минг гектар сугъарылгъан жер берилгенди, федерал эм регион бюджетледен 1,6 миллиард сомгъа жууукъ ахча бёлюннгенди. Айтылгъан жерледе тирлик игиди, бир гектардан 100-120 центнер нартюх алыннганды, сугъарылмагъан бахчалада бир гектардан 70 центнерден кёп алынмаучуду. Чегем районда былтыр «КъМР-да мелиоратив комплексни айтыныу» къырал программагъа кёре «Шэджэм» обществону себеплиги бла 732 гектар сугъарылып башлагъандыла, ол Россейде энергоносительлени болушлукълары бла ишлемеген жангыз предприятияды.

Тауусулгъан келишимге бла «АПК-ны продукцияны сатыу» регион проектге кёре республикагъа 2022 жылда 566,2 миллион сом берилириге (560,5 миллион – федерал бюджетден, 5,66 миллион да – республиканыкъындан) эм 5811,5 гектарда мелиорацияны бардырыргъа оноу этилгенди. Ол жерден 1,826 минги хазырдыла, аны ючюн аграрийле жер-жерли бюджетден ахча да алгъандыла. Бусагъатда дагъыда 611,2 гектарда сугъарыу бла байламлы ишле тамамланадыла, анга къыралны жанындан 49329,0 минг сом болушлукъ этилгенди. Мачраил Шетов мелиорацияда шёндюгюлю технологияланы хайырланыуда Чегем район алчы болгъанын да чертгенди.

Кётюрюлген соруугъа кесини оюмун Россейни Жамауат палатасыны келечиси Заурби Нахушев билдиргенди. Ол сугъарыугъа берилген ахча къалай жоюлгъанына контроль этерге да чакъыргъанды. Комиссияны членлери Валерий Нагоев, Сергей Якушенко уа санкция болумлада - суу чачдырыу машиналагъа, оборудованиягъа бла комплектующийлеге багъала ёсгенде, монтаж, аланы тыш къыралладан келтиргенде логистика бла чурумла чыкъгъанда - эл мюлк производство бла кюрешгенлеге мелиорация проектлени тамамлауну болжалын бираз тюрлендирирге тюшгенин айтхандыла.

«Шэджэм»  обществону башчысы Шауаланы Артур битеу белгиленнген программала тийишлисича толтурулгъанларын, жангызда сют производствону айнытыугъа жораланнганын бардырыуда чурумла болгъанларын билдиргенди. Ол,  сютню 1 литрине 54 капек субсиядия берилгенин да айтып,  тюрлениуле кийирирге кереклисин белгилегенди.

Жамауат палатаны пресс-службасындан билдиргенлерича, битеу этилген эсгертиуле сейирлери болгъан ведомстволагъа бла организациялагъа жиберилликдиле.

Кульчаланы Зульфия.
Поделиться: