Тарых

                                                            Уллу Хорламны кюнюне

 Темуккуланы Аскербийни бек иги таный эдим. Къоншуда тургъанбыз. Ол мал сояргъа уста болгъанды. Орамыбызда  той, къурманлыкъ болсун, тилете да турмай, ол жумушну айыпсыз  тамамлагъанды. Андан сора да, аны агъачдан абериле ишлерге уллу хунерлиги бар эди. Элде кёпле юй салсала, аны  чакъырмай къоймагъандыла.

СССР-ни кезиуюнде тюрлю-тюрлю сфералада жетишимли жаш адамланы жангы бийикликлеге кёллендириу къырал политиканы баш амалларындан бири болгъанды. Сёз ючюн, къыралны битеу шахарларындан, эллеринден фахмулу жашланы бла къызланы деменгили къыралыбызны ара шахарына Москвагъа чакъырып, съездле къурау сейир тёреледен бири болгъанды. Аллай жыйылыуладан бирине уа «Сукан-Суу» колхозну 23-жыллыкъ ийнек саууучусу Базоланы Роза да баргъанды.

Къошдан узакъ болмай, тёшню ары жаны жалпакъда жангыз бёрю, къазакъ бёрю Ташчайнар жашайды. Къойчула, къош итле да анга юйреннгендиле да, артыкъ уллу эс бурмайдыла. Чыгъады ол кюннге бирде, къарт санларын жылытыргъа, бирде уа улуйду айгъа айланып, эсгериуле жолунда жюрюй.

Малкъар халкъны къыраллыгъы къайтарылгъан кюннге

                         Огъурлу жыл,
                         Насыплы жыл,
                         Къууанчлы жыл.
                         Халкъым аллына 
                         Баргъан жыл…
Бу тизгинлени Макытланы Сафар 1957 жылда малкъар халкъны къыраллыгъы къайтарылгъан заманда жазгъанды. Ол  керти да  огъурлу, насыплы, къууанчлы жыл эди таулулагъа.  Ма ол  кюнлени терк-терк эсгериучю эди Макыт улу. Бизни ушакъларыбыздан биринде ол былай хапар  айтхан эди:
Артха, Кавказгъа 

Уллу Ата журт урушха къатышхан таулуланы юслеринден айтханда, бир юйден юч, тёрт, беш къарындаш къазауатха кетгенлери болгъандыла. Аланы кёбюсю къайтмагъандыла. Диналаны Иссаны да жети жашындан алтысы  чакъырылгъан эди фронтха: Хасан, Алий, Хусей, Ахмат, Сафар, Шарапий. Жаланда гитчелери – Ханапий – къалгъан эди урушха къатышмай. Ол да – жыл саны жетмей.

              Малкъар халкъны къыраллыгъы къайтарылгъан кюннге
   
    Журналист  В. Богдановну  Чеченланы  Шамиль бла бу ушагъы 1987 жылда «Век ХХ и мир» деген журналда басмаланнган эди. Биз а малкъар тилге  кёчюрюп беребиз.
    

Тюз да аланы сакълап тургъанча, бери жетген кюнлерини экинчи эрттенлигинде Асланланы юйлерине бир уллу санлы киши кирип келди. Алыкъа жыйышдырылмай, мюйюшледе тёгюлюп тургъан хапчюклеге да кёз жетдире, жукъ да айтмай, бир кесек сюелди. Сора Аслан аны бетине тюрслеп къарагъанын эслеп:

1951 жылда кюз артында мен, ВЛКСМ-ни Ара Комитетинде Къазахстанны бла Орта Азияны республикаларыны комсомол организацияларыны секторуну таматасы болуп ишлегенимде, жыйырма кюннге Къыргъыз ССР-ге командировкагъа баргъан эдим. Бизни самолётубуз республиканы ара шахары Фрунзени аэропортунда къоннганда, кюн, кёкню къыйырын къызартып, батаргъа жууукълашхан эди.

Ол эрттенликде шауурдатчы жашчыкъла бла къызчыкъла кеслерини устазлары Улбашланы Наныуну къызы Фатиматха жаз башыны биринчи саугъасын – тау гюллени – берир сагъатда, эллилени Зына ёзенине эндирип, автомашиналагъа миндирдиле…

Къыркъ тёртюнчю жылда февральны экинчи жарымында бизни, Къабарты-Малкъар къырал пединститутну биринчи курсунда окъугъан малкъарлы студентлени, онбеш кюннге солургъа барыгъыз деп, къолубузгъа справка маталлы бир къагъытчыкъланы да тутдуруп, юйюбюзге ашырдыла. Таулуланы, къабартылыланы да кёчюрген этерикдиле деген хапарны ары дери да эшитген эдик. Ич аскерледе къуллукъ этген бир подполковник таныш тиширыуундан айтдыргъан эди Черкесланы Мариямгъа. Мариям а ол тиширыуну юйюнде фатарда жашай эди. Бу къызчыкъны, дегенди подполков¬ник, айт да, юйлерине кетмеге къой, нёгерлерине да билдирсин.