Тарых

Бизни республикабыз тарых магъаналы  жерлери бла байды. Тау эллерибизде  кёп сейирлик  кешенеле, къалала да  узакъ ёмюрледен къала келип, бюгюнлюкде да сюеледиле. Аллай къалаладан бири Амирхан  къалады.

1911 жылда Владикавказ темир жолну китап басмасы доктор А. Кобылинни халкъны саулугъун сакълауну юсюнден орус обществода 5-чи бёлюмюне этген «Шимал Кавказны курортлары» деген докладына кёре китап чыгъаргъанды.

Малкъар тилибиз бек бай тилледен бириди десем, ётюрюк болмаз. Анда биз кюн сайын хайырланнган сёзледен тышында да кёп сейир эм унутула баргъанла да асламдыла. Аланы жашаугъа сингдириуге энчи эс айтхылыкъ жазыучубуз  Тёппеланы Алим бёлгенди. Аны чыгъармаларында алагъа терк-терк тюбейсе. Ол аладан кесини энчи сёзлюгюн окъуна къурагъан эди. Бюгюн биз сизни андан бир алыннган бир къаууму бла шагъырей этерге сюебиз. Ким биледи, былай эте баргъан къадарда, аладан бир къауумун хайырланып да башларгъа болурбуз.

Халкъыбызда  эрттеден келген жомакълада бла таурухлада жаныуарланы жигитликлерини, хомухлукъларыны, къанатлыланы энчиликлерини юслеринден кёп айтылады. Ол затлагъа миллетде аслам эс бёлгендиле. Адамлагъа ол затла сейир болгъандыла. Ала бла байламлы бирле кёргенлерин айтып болгъандыла, башхала эшитгенлерине дагъыда кеслеринден къошхандыла. Ма алай бла таурухла жаратылгъандыла. Шёндю ол затланы юслеринден билген адам, жарсыугъа, аз тюбейди. Сабийлерибизге уа аллай хапарла сейир боллукълары хакъды. Аны себепли бюгюн сизни аллай къысха бир ненча таурух бла шагъырей этерге сюебиз.

Малкъарны бек сыйлы тукъумларындан бири Сюйюнчларыдыла. Революция дунияны экиге бёлгюнчю, ала Бызынгыны жангыз бийлери эдиле. Кеслери да эллиле бла ариу жашагъандыла. Къыйынлыкъны алагъа сынатмагъандыла. Керек кюнде уа, къалкъан болуп, жерлешлерин сакълагъандыла.

Бабугентден ёргерек барып, жолну онг жанында, аллы да кёл болуп, суучукъ келеди. Аны кесинден да къукурт ийис урады. Анга Ийисли суу дейдиле. Андан ёргерек барсанг, Секиртмеге жетесе. Озгъан ёмюрню къыркъынчы жылларында алайда къая юзюлюп, жолчуланы да басхан эди. Алайгъа Къая юзюлген деп да айтадыла. Секиртмени баш жанына уа Тёбен Тепчонукъ дейдиле.

Элбрус таулу миллетни, туугъан журтубузну белгисиди.  Аны тёппесине чыкъгъанланы атлары назмулада, жырлада, таурухлада кишиликни шартыча тёлюден-тёлюге айтыла келеди. 

Уллу Ата журт урушну жигитлеринден бири Огъары Чегемден Акъайланы Солтан-Бекни жашы Къумукъ эди. Ол уллу юйюрде туугъанды. Сабийлей окъуна къара ишге юйреннгенди. Мал кютгенди, бичен ишлегенди, бахча салгъанды. Атасына иги болушлукъчу эди.

Къабрты-Малкъарны хурметли жамауаты!
 

Малкъар халкъ зор бла кёчюрюлген кюннге 

Совет Союзда бир-бир миллетлени зор бла туугъан жерлеринден кёчюрюу политика Уллу Ата журт урушну аллында окъуна башланнган эди. Биринчи аны ачылыгъын корейлиле, полякла, немислиле, финнле  сынагъандыла.