Маданият

Кёп болмай Огъары Бахсанда Халкъ къолдан усталыкъланы Элбрус район арасы ачылгъанды. Анга таматалыкъны Джаппуланы Езетхан этеди, аны биргесине Чепкенчиланы Айшат, Хаджиланы Къралхан бла Асият, Ногъайлыланы Фатима ишлейдиле. Арада иш къалай къуралгъаныны, кийизлени жарашдырып къалай эм не мурат бла башлагъанларыны юсюнден бизге Джаппуланы Езетхан билдиргенди.

Семенланы Смайылны «Минги тау» жыры уа бизге, битеу да Шимал Кавказгъа энчи белгиди. Ол: «Ёмюрле ёте, патчахла, ханла да бири бирин алышындыра турсала да, Тохтамышла, Темирланла къылыч ойнатсала да, биз бу жерни адамларыбыз, бизни ата-бабаларыбыз да, бизнича, былайлада жашагъандыла! Келлик тёлюлерибиз да былайлада жыр тагъарыкъдыла!» – деген магъананы тутады.

КъМР-ни Суратлау искусстволарыны А.Л. Ткаченко атлы музейинде 2023 жылда 8 майдан башлап 15 майгъа дери, «Юйюр альбом» социал проектни чегинде, аллай аты бла фотоаппарат бла алыннган суратланы кёрмючю бардырылады. Ол кеси да фронтчулагъа – Уллу Ата журт урушну ветеранларына жораланады. «Юйюр альбом» социальный проект Уллу Ата журт урушну юсюнден эсгериулени сакълаугъа эмда тёлюлени араларында байламлыкъланы кючлеуге бурулупду.

Бизни ата-бабаларыбызны ата-бабаларыны жаш заманларында, ол а къачан болгъанын билгенле энди жокъдула, Шильда деген шахарда жашагъанла киштикни ахыры да кёрмегендиле. Киштик болмагъан жерде уа чичханла жайылмай къаламыдыла?

Къабарты-Малкъарны Правительствосунда «Маданият» миллет проектни СКФО-ну регионларында толтуруу бла байламлы мониторинг жыйылыу боллукъду. Анга Россейни культура министрини орунбасары Надежда Преподобная, Къабарты-Малкъарны Башчысы Казбек Коков, къыралны битеу субъектлерини маданият жаны бла толтуруучу власть органларыны башчылары, маданият учрежденияланы башчылары эм экспертле къатышырыкъдыла.

Къаракетланы Иссаны «Бай бла жарлы» деген белгили чыгъармасы 1928 жыллада чыкъгъанды. Автор аны заманнга кёре совет властьха жараулу жарашдырып жазгъанды. Магъанасы къарачай миллетни тарыхында керти болгъан затдан алыннганды. Ол а ма былай болгъанды. Къарачайда бир байда Къазандан бир ёксюз жашчыкъ жалчы болуп ишлегенди, сёз бегитип, 5 жылгъа 30 къой алгъанды, юйлю адамча, таза жюрекден, маллагъа ариу къарап, байны кёлюне жетип тургъанды.

 «Балкария» фольклор-этнография къырал тепсеу ансамбльни артистлерин къараучула таныйдыла, хар концертде да жарыкъ тюбейдиле.  Сёзсюз, анга себеплик а тепсеучюлени бийик фахмулулукълары, сюйдюмлюклери, ачыкъ кёллюлюклери этеди.

Бири бирлерин къуугъан сагъышла бла чыкъды юйюнден Эфенди. Жол жингиригине дери келди да, уллу жолгъа къарады. Анда киши эслемегенине сейир да, къайгъы да этди – баям, шуёху Сахадин ауруп къалгъанды. «Жыл санынг келсе, хазнамыды», - деп, кеси-кесин сабыр этди да, межгит таба атлады. Жума кюндю.

Бизни бюгюннгю эстрадабызда фахмулу жаш артистлерибизден бириди Холамханланы Къайсын. Ол Музыка театрны, «Амикс» жыр ансамбльни солистиди. Окъуучуларыбызны аны  бла жууугъуракъ шагъырей этер умут бла биз  Къайсын бла бардыргъан ушагъыбызны басмалайбыз.

Жашауда бек керекли затладан бири къумачды. Аны адам улу кесини бу жерде жашап башлагъанындан бери хайырланады. Бизни миллетде кёп тюрлю къумачланы атлары барды. Алай а, ата-бабаларыбыз малчылыкъ бла кюрешгенлери себепли, аладан бек алгъа бизге жюн къумачны тюрлюлери тёрели болгъандыла дерге жарарыкъды.