«Артистни, жырчыны уллу кёллю, сансыз болургъа эркинлиги жокъду»

Бизни бюгюннгю эстрадабызда фахмулу жаш артистлерибизден бириди Холамханланы Къайсын. Ол Музыка театрны, «Амикс» жыр ансамбльни солистиди. Окъуучуларыбызны аны  бла жууугъуракъ шагъырей этер умут бла биз  Къайсын бла бардыргъан ушагъыбызны басмалайбыз.

- Концертледе «Амикс» жыр театр  не заманда да къараучуланы  жарыкъ номерлери бла къууандырыучуду. Аланы араларында низамлыкъ, шуёхлукъ бизге хычыуун кёрюнеди. Бу ансамбльни школасы жашауунгда къаллай магъананы тутады?

- Онбешжылымда тюбешгенме ансамбльни башчысы Амир Кулов бла. Ол заманда Амир Нальчик шахарны биринчи номерли интернатында сабийле бла ишлегенди. Мени ары анамы эгечи келтирген эди.

«Амиксде» кезиуюбюз аны солистлерине ахшы дерсди, сынамды. Ол дегеним биз мында кёп сейир  адамла бла тюбешип, аланы жанындан да болушлукъ, билеклик сезиучюбюз.

Сора жыр къауум, ветеранлагъа, къартлагъа барып, жырлап, тепсеп кёллерин алыргъа кюрешиучюбюз. Аланы жарыгъан кёзлерин кёрсем, ишимден бютюн къууанама. Урушха къатышхан, Хорламны келтирген адамларыбыз алай кёп къалмагъандыла, аланы хурметлерин кёрген бизни сыйлы борчубузду.

- Мен билгеннге кёре, сен жырла да тагъаса. Бу жаны бла фахмунг санга аппангдан кёчгенди деп да эшитгенме. Кесинг жазгъан чыгъармаланы уа сахнада кесингми айтыучуса?

- Угъай, кесим жырламаучума. Жазгъанларым алай кёп тюйюлдюле, аланы  тенглериме саугъалагъанма да, ала айтадыла. Келлик заманда,  ким биледи, барысын да бирге жыйышдырсам, китап этип да чыгъарырма, алай алыкъа аны юсюнден айтхан эрттерекди. 

Хау, атамы атасы Жанхот назмула тизип, алагъа макъамла да тагъып тургъанды. Ол чыгъармаланы саны кёпдю, кеслерини заманда аланы эшитгенле бюгюн да сейирге къалып хапарлаучудула. Аппамы къол жазмалары бла дефтерин сакълап турама, ол сёзлеге макъамла тагъып айтыр муратлыма.

- Музыка театрда К. Листовну «Севастопольский вальс» деген опереттасында Рахметни ролюн ойнагъанынг эсимдеди. Къараучула белгилегеннге кёре, ол сыфатны сен бек аламат къурагъанса. Рольгъа иги да кёл салып хазырланнганса.

- Музыка театрны коллективи бу чыгъарманы къараучулагъа саугъалар ючюн тамам юч айны тохтамай ишлеген эдиле премьера болгъан жылда. Кертиси бла да опереттаны терен магъанасы барды. Ол Хорламгъа аталгъанын эсге алсагъ а, жууаплылыкъны бютюн сезгенбиз.

Мында рольла барысы да сейирдиле, магъаналыдыла. Аланы барысын да театрны артистлери тап къурагъанларын да эслеген болурсуз. Рахметни партиясын толтургъанда манга жыр айтхан бла бирге къыйын тепсеуню кёргюзтюрге керек эди. Аны ючюн харкюнлюк репетициялада къарыууму аямай кюрешгенме. Аны эсеби уа сахнада эди, ол тап болгъанча кёрген эсегиз, жюрегимден къууанама.

- Къайсын, сен институтда окъуп чыкъгъандан сора, Къабарты-Малкъар къырал университетни социалный философия жаны бла аспирантурасына кирип, Ростовда  кандидат диссертациянгы да къоруулагъанса. Экинчи усталыгъынга кёре ишлер муратынг а бармыды?

- Не десек да адамны ёню жашагъан къадарында бирча туруп турмайды, ол чёкген этеди, бирде уа жётелден, чючгюргенден окъуна тас болуп къалады. Аны юсюнден хар артист сагъыш этерге керекди. Аны ангылай окъуууму андан ары бардыргъа кёлленнгенме. Ким биледи бара баргъан заманда философия жаны бла преподавательлик иш бла кюреширге да тюшер.

Мени оюмума кёре, окъуу адамгъа бир заманда да артыкъ болмайды. Институтда, университетде устазларыма бек ыразыма, аланы хайырындан кёп жангы зат билгенме. Сёз ючюн, бюгюнлюкде сахнада абызырамай чыгъалгъанымда, ноталадан, тональностьладан ангылауум болгъанында аланы къошумчулукълары уллуду. Жырчы, музыкант табийгъатдан берилген фахмудан сора да билим алса, ол аман болмаз деригим келеди.

- Бюгюнлюкде бир-бир жырлагъа тынгыласанг, аланы магъаналары ахырысы бла да жокъду бирде уа ол сёзледен уяллыгъынг окъуна келеди. Чыгъарманы сахнада жырларыгъынгы аллында ол сени кесинги цензурангдан ётемиди, аны сайлай туруп биринчиден эсинги неге бураса?

- Сёзсюз, эм алгъа жырны сёзлерини магъаналарына къарайма, олду бек башы, артда макъамгъа. Аны бла жамауат арасына чыкъсам, залда олтургъанланы алларында бетим уялмазгъа керекди.  Къараучу сахнагъа ишлемейди, сахна къараучугъа ишлейди, келген адам концертде, къайгъыларын унутуп, солуп кетерге керекди. Сора артистни уллу кёллю, сансыз болургъа эркинлиги бармыды? Жыйылгъанланы алларында сахнагъа чыкъгъанны жууаплылыгъы бек уллуду, хар артист да аны ангыларгъа борчлуду.

Репертуарыма асламысында Мечиланы Кязимни, Къулийланы Къайсынны, Мокъаланы Магометни эм бирси айтхылыкъ поэтлерибизни  назмуларына кёре жазылгъанла киредиле. Сора эски халкъ жырларыбызны кёбюсюн кесими фонотекама жыйышдыргъанымы да белгилерге сюеме. Аладыла бизни маданият хазнабызны бир уллу кесеги. Бюгюнлюкде айтыла келген магъаналы жырланы да жаздырып къояма.  Радоифондну эски бабиналарында къаллай бир къыйматлы чыгъармаларыбыз бузулуп, сакъланмай къалгъандыла. Бусагъатда жюрюген  форматланы биринде жазылып болсала уа, кюнлени биринде  керек адам аланы чыгъарып хайырланыр деп акъылым барды.

- Санга жашауунгда эмда багъалы, къыйматлы неди?

- Сёзсюз, жууукъ – ахлуларым. Сора къараучула этген ишими жаратсала эмда адам деген атны жашау жолумда тийишлисича жюрюталсам. Шёндюгю заманда кёпле къатындагъыны даражасын хуржунуну кенглигине, машинасыны, юйюню омакълыгъына къарап бичедиле. Алай ала жалгъан затладыла. Жашаудан кетгенден сора бизни юсюбюзден жаланда атыбыз эм ишлерибиз къаллыкъдыла. Къатыбыздагъылагъа бир уртлам сууда неда бир башха затда болушала эсек, нек ыйлыгъабыз андан, ким чырмайды болушлукъ къолну узатыргъа. Ол затла кесибизден къаладыла.

Сау ёмюр чакълы бир озгъанды Мечиланы Кязим «Адамды бизни атыбыз» деген назмусун жазгъанындан бери. Ол тизгинле бурун заманда дуния жарыгъын кёргенликге, харфы харфха бюгюнлюкге келишип турадыла.

- Жууукъ заманда къаллай муратларынг барды?

- Сольный концерт къураргъа эм жанымча сюйген малкъар халкъыма кёбюрек ариу, жангы жырла саугъаларгъа.

Ушакъны Жангуразланы Нажабат бардыргъанды.
Поделиться: