Тарых

Уллу Хорламгъа – 75 жыл

Уллу Ата журт уруш башланнганда, Тёбен Чегемден Малкъондуланы  Хасан,Хашим,Къасым, Муталиф да фронтха кетгендиле. Аладан сау жаланда Муталиф  къайтхан эди.

Уллу Хорламгъа – 75 жыл

Суратла болгъан альбомну къолума терк–терк алып къараучума. Анда анамы къарындашларыны, эллилерими, ташлы талачыланы сыфатлары сакъланадыла. Бирини тюбюнде быллай жазыу барды: «Второй слева - Габоев Шамсудин Кучукович, гвардии лейтенант, парторг 1-го батальона 273-й гвардейской стрелковой дивизии, член партийного бюро полка». Сурат 1944 жылны июнь – июль айларында «Цыганка» атлы агъачда эмен терекни жанында полкну командирини жербаш юйчюгюню къатында алыннганды. Ол кезиуде бу бёлюм Молдовада Прут сууну боюнунда тургъанды.

9 октябрьде  Кавказ ючюн къазауат  хорлам бла бошалгъанды

Кавказ ючюн сермеш Уллу Ата журт урушда немислилени алгъа барыуларын тыяргъа онг бергенди, алай бла уа саулай къазауатны барыуун сындыргъанды. Тарыхчыланы оюмларына кёре, анда Совет Союз къытдырса, Уллу Ата журт уруш къалай бошаллыгъын айтхан да къыйынды.  Бу къазауат 1942 жылда 25 июльда башланып, 1943 жылда 9 октябрьде бошалгъанды. Кеси да эки уллу операциягъа юлешиннгенди – биринчи жарымында совет аскерлеге душмандан къорууланыргъа тюшгенди (1942 жылда), экинчисинде уа – сермешле бла алгъа барып, немислилени ууатыргъа (1943 жыл) къолдан келгенди.

Уллу Хорламгъа – 75 жыл

Голаланы Нанакъны жашы Джанибек  1917 жылда Кисловодскдан узакъ бармай орналгъан Хасаут тау элде туугъанды. Атны ойнатыу бла анга жетген болмагъанды, чаришледе ол кишиге оздурмагъанды. Лётчик болургъа уа гитчелигинден окъуна термилгенди.

Уллу Хорламгъа 75 жыл

Каракетланы Кёккюзню жашы Юнус Къарачай-Черкесни Джегута элинде туугъанды, артда Элтаркъачда жашагъанды. Уруш башланырдан алгъа аны аскерге чакъырадыла. Ол Запад Белоруссияны Польша бла чегинде къуллукъ этгенди, полковой школну жетишимли бошап, сержант чын да алып, алгъа бёлюмню таматасы, ызы бла мараучуланы взводуну командирини болушлукъчусу болуп тургъанды.

Бу жол сизни «Къулф оюн»,  «Бичакъ оюн», «Чёмюл таякъ» эм «Къойчу оюн» деген миллет оюнларыбызны къалай ётдюрюрге боллугъу бла эм алагъа кимле къатышханлары бла шагъырей этерге сюебиз.

Холам жамауат Холам-Бызынгы черегини онг бла сол жанында, Нальчик сууну сол жагъасында орналгъанды, эллеринден бири уа Чегем сууну онг жагъасында салыннганды.

Уруш къайда, къалай, не сылтау бла башланса да, бузукълуду. Аныча, ачыу, бушуу, белгисизлик, термилиу, жюрегинге сыйыналмагъан тансыкълыкъ келтирип, къыйнагъан зат жокъду. Аны биле тургъанлай да, дуния жаратылгъанлы: «Мен биринчи болургъа сюеме!» - деген жандауурсуз, огъурсуз итиниулю адамла кеслерине жол ишлейдиле. Алай бла къууанч да, жарсыу да, умут да, ёлюм да, насып да, ачыу да, жангызлыкъ да, биргелик да сыйыныргъа керекли жол тар этедиле да, кёп игиликлени таргъа тыядыла.

 XVIII—XIX ёмюрледе Малкъарны географиясына, тарыхына, халкъны жашау турмушуна, культурасына сейир ёсгени эсленеди. Бери тыш къыраллы, Россейли экспедицияла къуралып, тинтиуле бардырылып башлайдыла. Гюльденштедт, Рейнеггс, Паллас, Потоцкий, Клапрот, Боссе, Шаховской, Бларамберг эм кёп башха  алимле кеслерини китапларында таулуланы юслеринден сейир шартланы басмалайдыла. 

Элбрус таулу миллетни, туугъан  журтубузну белгисиди.  Аны тёппесине чыкъгъанланы атлары назмулада, жырлада, таурухлада кишиликни  шартыча тёлюден-тёлюге айтыла келеди.