Семизле жашауларын къысхартадыла

Бусагъатда  халкъны асламысы медицина тохташдыргъан мардаладан эсе семизледиле. Алай врачла айтханнга кёре, бизни семизлигибиз – арыкълыгъыбыз жашауубузну узунлугъу бла байламлыды. Аны юсюнден врач  Биттирланы Асият  бла ушакъ этгенбиз.

- Мардалагъа келишген алай тынч тюйюлдю. Бусагъатда саулукъгъа былай игиди деп, белни ёлчеми бармыды?

-Тиширыуну белини ёлчеми - 80 сантиметрден, эр кишини уа  94 сантиметрден кёп болмазгъа кереклисин айтадыла врачла. Тюзюнлей алай болмасагъыз да, жокъду хата. Алай мардадан асыры бек оздурмагъыз.

- Биз, семизле, бирибиз кертмеге, башхаларыбыз  а алмагъа ушайбыз. Не ауруула бла байламлыдыла семизликни бу эки тюрлюсю?

-Артыкъ эт адамны санларына бирча къошулмайды. Бирлени жан сюеклеринде жыйылады эмда санларын кертмеге ушатып къояды. Башхала уа, быдырлары бери чыгъып, беллери уа билинмегенлери себепли, бишген алмача боладыла.  

Шартла шагъатлыкъ этгеннге кёре, санлары алмагъа ушагъанла диабетден,гипертониядан бла атеросклероздан башхаладан эсе кёп ауруйдула эмда орта эсеп бла жети жылгъа аз жашайдыла. Кертме санлы тиширыула ишемия жюрек ауруудан «алмалыладан» эсе 86 процентге аз ауруйдула,башха жюрек-къан тамыр аурууладан а - 46 процентге. Ма аллай оюмгъа алимле кёп къыраллада илму–излем институтлада бардырылгъан тинтиуледен сора келгендиле.

Ала ачыкълагъаннга кёре,  белинден ёргеси семирген адамны чархы инсулинни сезмейди,ол а метаболический синдром деген халгъа келтиреди. Ол синдром а хар тёртюнчю адамда барды, деп кёргюзтедиле шартла. Жыл санлары келген тиширыулада жаш адамладан эсе  беш кере, эр кишиледен эсе уа  юч кере терк тюбейди. Кеси кесинги аллай болумгъа жетдирмеуню амалы уа бирди – белинги не къадар иничке этерге итиниу.

-Бир-бирлени, семиз да болмай тургъанлай, беллери жокъду…

-Аны себепли аны ёнчелеу бла чекленип къалыргъа жарамайды. Бек алгъа организмигизде жауну проценти къаллай бир болгъанын билигиз. Аны уа шёндю хар район поликлиникада да тинтип тергерге боллукъдула. Андан сора да, диабетден, атеросклероздан аурургъа, къаныгъыз юйюшюрге боллугъуна къоркъуу бар эсе, жокъ эсе да, билгенни хатасы жокъду. Аны къой, хайырлы окъунады.  Нек дегенде врачла метаболический синдром семиз адамланы барысында да болмай къалмайды, демейдиле.

Мында тукъумда, юйюрде къаллай ауруула чыгъа туруучуларын да эсге алыргъа тийишлиди. Уинстон Черчилльча бек семиз адамла окъуна гым-гым къартла болгъунчу, уллу жыл саннга сау-саламат жетиучюдюле.

-Аш ашамай, къыйналып бир ай турсанг, сора юйреннгенингча ашап башласанг, кетген килограммла  бир ыйыкъны ичинде артха къайтадыла…

-Терк арыкъ болургъа жарамайды. Ауурлугъугъуз бла бирге «хайырлы» холестерин да кетип башлайды.Ол а саулугъугъузгъа бек къоркъуулуду: килограммла кетедиле, халигиз а осалланады.Жюрекни ишлеу болуму тюрленеди.

Ашагъаныгъызны терк азайтыргъа жарамайды. Алай этип кёп чыдарыкъ тюйюлсюз. Чыдасагъыз да, ауурлугъугъуз азайып къаллыкъ тюйюлдю. Организмигиз аяулукъну низамына кёчерикди. Дагъыда диета тутханланы асламысында эт шаугютлери эрийдиле да, жау запаслары уа жерлеринде къаладыла.

- Спорт а?

-Аяусуз тренировкала бла да арыкъ болургъа кюрешмегиз. Артыкъда эр кишилеге тёреди ол. Алгъа спортзалгъа жюрюп,эт шаугютлерин «кёпдюредиле», артда уа тынчаядыла да къаладыла.Сора  этлерин биягъы жау алып къояды.

Алгъа  хар кюнден  къыркъ минутну жаяу жюрюгюз, ыйыкъгъа эки-юч кере уа  бассейнни неда спортзалны жокълагъыз, аэробика, пилатес бла кюрешегиз, кардиотренажёрланы хайырланыгъыз. Ауурлугъугъуз азая башлагъан эсе, алай алыкъа сиз сюйген ёлчемге жетмеген эсе,ол заманда физкультура, спорт мадарланы кючлендиригиз. Бизни борчубуз артыкъ килограммладан къутулуу тюйюлдю, этигизде жауну азайтыуду,белигизни иничкертиудю эмда ма ол хал сакъланырча этиудю.