Заманны артха бурургъа онг болса эди…

Жашауунгу иги  кесегин ётдюргенден сора, артха къарай,  не игилик этдинг, къалай жюрютдюнг кесинги, жеталдынгмы  муратларынга деп, сагъыш этерге тюшеди. Не медет, толмагъан  муратла, этилмей къалгъан ишле уа азмыдыла! Ма бюгюн ол затланы юслеринден асыры кёп сагъыш этгенден, башым иш да ауруду. Заманны артха бурур онг болса эди, жашауумда кёп затны тюрлендирир эдим: башха ишни сайлар эдим,  сабийлени да башхача  ёсдюрюр эдим, саулай жашаугъа да башха кёзден къарар эдим.  Къаллай бир тюрлендирлик затым бар эди… Анга жарсыйма. Бирде уа, кеси кесиме кёл этдиреме. «Да, охо, иги, аман эсе да,  бир кесек жашадым, кёпню кёрдюм, кёпню билдим, кёп ишледим. Дагъыда бир кесек сагъыш эте, алыкъа барды заман, алыкъа, бир кесекден, тамбла, бирси кюн, андан сора да кюнле болурла, Аллах насып берсе, дейме…

Бу сагъышланы уа манга, бу кюнледе  ара телевиденияда башланнган «Кечгинлик тилейме» деген бериу  этдиргенди. Биз, адамла, нек эсе да къатыбызда жашагъанла ёмюрлюк сунуп, бир бирге уллу кёллюлюк этебиз, охо да тамбыла барды, охо да ишни баш кюнден башларма, дейбиз. Алай этип, кеси кесибизни алдатабыз. Алай ол татлы,  ачы да алдауду.

     Бу сагъышла мени Азинат тенгими эсиме салдыла, андан кечгинлик тилеригим келди. Аны бла бетден бетге къарап айталмагъанымы, айтыргъа сюйдюм: «Эсингдемиди, Азинат эгечим, университетге  окъургъа келген биринчи кюнюбюз! Кюз артыны  сентябрь айы.  Алыкъа   кюн къыздырады, терекледе чапыракъла да  артыкъ бек акъмайдыла. Барыбызны да жыйдыла да, староста айырыргъа керекди, дедиле. Сен а, къолунгу кётюрюп: «Мен болургъа сюеме», - дединг. Кесинг а - бир гитчечик, назикчик, юсюнге кийген тёбен жанынг да бир къысхачыкъ. Хау, ол заманда  мода алай эди. Санга ол бек тап жараша эди.  Бал бетли бурма,  къалын чачынг да  ышара тургъан бетинги жаба, уллу, къара кёзлеринг а дуниягъа ышаннганча ачыкъ къарай, жилтинлеча жана эдиле...

Бирибиз да угъай демедик. Сен старостабыз болдунг. Андан бери ненча жыл озду. Биз барыбыз да университетде окъуп чыкъдыкъ.  Сау беш жылны сен бизге старосталыкъ угъай да, эгечлик этип турдунг. Энди  уа бизден туугъанла да бола  келедиле студентле,  алай сен а бизге, сени бла окъугъан тенглеринге, бюгюн да староста болгъанлай тураса, тюз да аллай гитчечик, назикчик.

Кёп болмай сен ишлеген школгъа бардым да, анда дерсде жашынгы къатында, ол сеники болгъанын да билмей, олтурдум. Аны дерсде кесин жюрютгени сени сыфатынгы олсагъат  кёз аллыма келтирди. Кимни жашыса, тукъумунг, атынг къалайды, деп соргъанымда, ол сеники болгъанын айтды. Мени уа жюрегим чанчды. Аны къучакълап, тансыкъладым. Сора башчыгъын сылай, аперим, бек  иги юйюрден чыкъгъанса, кесинги да  тап жюрюте билесе,  окъуп, билим алыргъа да сюесе, деп кёп ариу сёзле да айтдым. Ийнан, ала кёзбау тюйюл эдиле, жюрегимден чыкъгъанла…

Арадан талай жыл озуп, сени да кёргеним жюрегиме къууанч, хошлукъ берди.   Андан бери  жылдан артыкъ заман озду, мени уа къуру да  Терс-Къолгъа  барлыгъым келип турады. Ол кюн тюбешиуюбюзню унуталмайма…  Экибиз да олтуруп кёп хапар айтдыкъ, университетде бирге окъугъан тенглерибизни эсге тюшюрдюк, дунияларын алышханлагъа да Уллу Аллахдан  ариу жаннет тиледик. Алай бир зат а  мени жюрегими  къыйнагъанлай турады . Ол мени талай жыл мындан алгъа  этген терслигимди. Аны юсюнден  тюбешиуюбюзде сагъынмагъанма санга, бюгюн а айтыргъа сюеме.

Эсингдемиди, ишчи нёгерлерим бла сизге  ахыр кере баргъаныбызда, сиз къалай ариу тюбеген эдигиз бизге -тепсеп, жырлап, жюреклерибизни ол сууукъ кюнде алай жылытхан эдигиз! Анса,  ёрге, Тырныаууз, Терс-Къол, Бахсан таба командировкагъа барсам, жолдан сёлеше, коллегаларым бла мен а энишге, артха юйге  къайтып келе, сен жолгъа чыгъып, машинабызны сакълап, бир заманда да, юйюнге къайтармай, хантлы стол къурап, сыйламай жибермегенсе. Къаллай иги заманла эдиле ала. Бир жол а алай келе, мен, машинадан тюше туруп, къарадым да,  Борисни  эследим - жашларынгы аталарын, биргебизге кёп жылланы окъугъан, намыслы тенгибизни. Мен анга сени сайлагъанына не заманда да бюсюреп тургъанма. Ол сайлай билген эди.

Охо да узакъгъа  кетдим. Ма ол ахыр  кере  сизге баргъаныбызда, мен аны  бла саламлашыргъа уялып къалдым. Ол да, аны эслеп, бурулуп, кетген эди.  Энди ол мени эшитмез, сенден тилейме кечгинлик аны ючюн, сен бер. Баям, кёлюне тийген болур эдим. Сёзсюз, алай этмесем керек эди. Кёп туз-гыржынын ашагъанма, сый-намысын кёргенме. Жарсыугъа, кесим да ангыламагъан бир къужур къылыгъым барды мени. Ол бир бирледе «уяннган» этеди. Андан къутулалмагъаныма къыл чайнайма, алай не медет. Ол мени жаным бла бирге чыгъарыкъ болур…

Окъугъан заманыбызда да сабыр адам эди  Борис. Керексиз сёз да айтмаз эди. Дерсни билмей келсе окъуна, устаз «эки» салыргъа онг тапмай къала эди, къалай эсе да, ары-бери этип, онгун алып къояргъа уста жаш болгъанды. Ол манга ич сёзюн айта эди деп да билмейме, бизни  сейирлерибиз бирге келишмей  эдиле. Жаланда бир кере, билмей тургъанымлай, айтырыгъым бар эди деп, къатыма келеди. Сейир да эте, соруулу къарадым кёзюне. Ол а башын энишге этди да, сагъышланып кёп турду. Сора, ауазы  кючден  эшитиле: «Мен бу къызны  сайласам, не айтаса?»-деп, бармагъын  мени таба  бурду.

-Сени сайлауунг тюз тюйюлдю деп, терк жууап къайтардым.  Борис манга ол кюн тынгылагъанына бюгюн да сейир этеме. Анга мен угъай, сен керек эдинг. Жаланда сен. Тапхан эдигиз бир биригизни. Алайды да, Азинат, Борисни бла сени, жарсыугъа,  къысха болгъан эсе да,  ариу, ким да сукъланырча жашауугъузда мени да бираз къыйыным барды, деп бюгюнлюкде ёхтемлик бла айтыргъа боллукъма.

…Арт кезиуде, къалай эсе да, манга жашауум терк ётюп  баргъанча кёрюнеди. Кёп  сюйген адамларым дунияларын алышхандыла. Кюнде кюнюм да артыкъ жарыкъ тюйюлдю. Эртте таныгъан, билген адамла тюбеселе, кёзлеринг  алгъын  жаннган эте эдиле, энди уа ёчюлгендиле,  санга къарангылыкъ ушамайды, не заманда да  сени ким да ышарып биледиле.  Мен а кесим да билеме, иги кесекден бери да  ачыкъ кюлялмагъанымы, кюн  сайын да Аллахдан жууукъ-ахлуларыма,  таныгъан, билген, сюйген шуёхларыма  тынчлыкъ, саулукъ, узакъ ёмюр тилейме. Тюзлюкню, терсликни да бегирек ангылап башлагъанма. Сюйгенлени, сюймегенлени да айырама. Баям, сен да энди алай боллукъ болурса, Азинат эгечим. Адам бек сюйгенин тас этсе, къалай эсе да башха къылыкълы болады. Аман угъай, алай аны айтып ангылатыр онг жокъду. Аны Уллу Аллахдан сора киши билмейди.

 Ачы хапар терк жайылады. Сеники да кёп къалмай жетди. Телефон байламлыкъла къайда да ишлейдиле, бардыла. Ол хапарны эшитип, биринчи заманда иги кесекге дери  сёлеширге базынмай  турдум. Сен чыдамлы болургъа керексе. Аллынгда балаларын - эки жашынг ёсюп келедиле. Сен алагъа  керексе. Жангылмадым. Сау бол ол тёзюмлюгюнг ючюн да. Болсада,  кюч табып кесиме, неди бу  ачы хапар деп сордум.

 -Кече уянмай къалгъанды, - дегенингде уа, сени сыфатынг кёз аллыма келди. Жапсарыр сёз къайдан тапхын. Хар замандача: «Да не этериксе, тёзерге кюреш, сабийле да сени кёзюнге къарайдыла.  Уллу Аллахны оноууна, оноу табылмайды», - деп, билгеними айтдым. Азинат, жаным-кёзюм, кесинги жюрегинг тарала тургъанлай, дагъыда саусуз болуп тургъан Фатиматны   сорургъа кюрешесе. Ол а, мен аны сора  баргъанымда, тоюма Борис бла Азинат келликдиле деп, сакълап тура эди…

Борис а, Азинат, барыбызны да эсибизде жашлай, ариулай къалгъанды.  Аны бек излеген  кезиуюнгде бизни эсинге тюшюр, талай  жылны  кёзюнге къарап окъугъаныбызча, бюгюн да сени бла биргебиз.

Ма энди  бизни чачыбызны  да  акъ ура  башлагъанды. Жашлыгъыбызда тюзлюкню къалай  излеген эсек да, ёсе келген тёлюге да алай ариу кёзден къарайыкъ.  Тенг къызым, эрттеден шуёхум Азинатха бирге окъугъан тенглерибизни атларындан къайгъы сёз бере, жюрекден чыкъгъан бу сёзлерими окъугъанлагъа да: «Бир биригизге намыс, хурмет эте, бир бирибизни ангылай,  жашау къысха болгъанын  унутмайыкъ.    Берекет, ырысхы,  ахча да  жан къалдырмайды, аурусакъ, ала кёзге  кёрюнмейдиле. Аны  себепли  бир бирге  ариу кёзден къарайыкъ, кече, кечгинлик берирге да  билейик!-деригинг келеди.