Бир-бирде наркоманла наркотикледен азат боладыла

«Заман» газетни бетлеринде наркоманиягъа къажау материалла терк-терк  басмаланадыла, нек дегенде ол бюгюнлюкде бек къыйын проблемаладан бириди. Кёп наркоман наркодиспансерде багъылыргъа унамайды, анда саусуз  тутмакъдача  тургъаны  ючюн.  Багъыуну заманы бошалгъынчы, ала бир сагъатха  юйлерине барыргъа угъай да, больницаны арбазына окъуна чыкъмайдыла.

Аллай къатылыкъны сылтауу барды: врачланы кёзлеринден ычхыннганлай,  ичгичиле аракъы излейдиле, наркоманла уа - наркотикле. Алай наркодиспансерни алтынчы бёлюмюнде кюндюз ишлеген  бёлюм болгъанын кёпле билмейдиле. Бу ишни магъанасыны юсюнден  башланнган эди бёлюмню таматасы Шунгарланы Мадина бла ушагъыбыз.

- Иги ишлери, юйлери-кюнлери болгъанла да бармыдыла наркоманланы араларында?

- Болмай а! Ол аурууду, къыйын багъылгъан ауруу. Наркоманиядан къыйналгъан адамны сайлауу болургъа керекди, ол, кюндюз багъылып,  ингирде юйюне барыргъа сюе эсе, аны аллай амалы болургъа тийишлиди. Аз-маз  заманны ичген неда наркотикле бла хайырланнган  жылла бла бу аман къылыкъланы  ызларындан болгъанла бла бирге багъылсала игимиди? Угъай. Биринчи атламла эте тургъанланы  къутхарыргъа тынчыракъды,  он-жыйырма жыл кеслерин бошлап тургъанлагъа болушургъа бек къыйынды.

Андан сора да, кюндюз ишлеген бёлюмню башха игиликлери да бардыла. Ичгичиле бла наркоманланы араларында ууакъ сабийлери болгъанла бардыла. Ала, кюндюз багъылып, ингирде уа юйлерине барып, алагъа къараргъа сюедиле. Хар бирини да болушургъа хазыр болуп тургъан ынналары-аппалары жокъду.

Дагъыда аурууларын букъдургъан жаш адамлагъа кюндюз ишлеген бёлюм бек келишеди. Бизде жашырын къаратыргъа онг барды. Эрттенликде келип, капельницаларын, уколларын этдирип, тюшден сора уа юйюнде  тургъанны наркологияда багъылгъанын не къоншусу,  не жууугъу-тенги биллик тюйюлдюле.

- Бёлюмде аш-суу, дарманла бла болум къалайды?

- Барысы да хакъсыздыла.

 - Аурууларын оздурмай келемидиле саусузла?

- Угъай.  Энчи белгилеп айтыргъа сюеме: тау элледен келгенле аурууларын оздуруп боладыла. Бизде адамла ичип неда наркотикле бла хайырланып башласала, бу бузулду, энди тюзеллик тюйюлдю деп, ахлулары андан къол жуууп къоядыла. Терс этедиле. Хау, наркоманиядан, ичгичиликден багъылып сау болуп къалгъанла аздыла, алай ала бардыла. Аны себепли саусуз кеси да, жууугъу-тенги да  кюреш бадырыргъа борчлудула.

Ауруууму хорлаяллыкъма деп толусунлай ийнаннганла саппа-сау болуп къалгъанларына шагъатлыбыз. Жарыкъ умутну бир заманда да тас этерге жарамайды. Бир-бир ата-анала, сабийлери ичгиге неда наркотиклеге берилгенлерин кёрюп, титирейдиле, балаларындан кёллери къачып,  анга ёпкелеп, бир зат да этмей,  аны багъаргъа да кюрешмей, заманларын бошуна оздурадыла. Наркомания бла ичгичилик тюз башха ауруулача багъылгъан этедиле, аны  унутургъа жарамайды.

- Наркодиспансерни кюндюз ишлеген алтынчы бёлюмюнде багъылыр ючюн, не къагъытла  керекдиле?

- Саусуз, жашагъан жеринде поликлиникагъа барып, терапевтден бизге направление алыргъа керекди. Ол бек осал халда болса, биз аны реанимациягъа жиберебиз, аурууларын оздургъанланы толу сутка ишлеген бёлюмде тохташдырабыз, женгилирек саусузла уа бизни бёлюмде къаладыла.

- Дарман  багъыудан сора , башха тюрлю болушлукъ этемисиз?

- Хар саусуз бла психотерапевт ишлейди.  Ол аланы аз да жюрек къыйынлары болгъанлай, аракъыгъа, наркотиклеге узалмазгъа юйретеди.

Наркоманла бла ичгичиле кёпден-кёп болуп баргъанларында жамауатны терслиги да уллуду. Адам ичип башлагъанын эслеселе, урушур, тыяр орунуна анга къайда да аракъы къуядыла. Дагъыда бир шарт: хар наркоман алты адамны уугъа олтуртады.

Бу жарсыулу затланы эсге алып, ата-анала сабийлерин гитчеликлеринден окъуна къайда да кеси  ызларындан-къылыкъларындан таймазгъа юйретирге борчлудула. Хар инсанны да, ол санда акъылбалыкъ болмагъанланы да, энчи оюму болургъа керекди. Тенглери: «Кёрчю бизни бла бирге бу наркотикни», - дегенде: «Угъай, ол заранлы затлагъа мени  сейирим жокъду», - деп къойса адам, ангыларыкъдыла наркоманла аны тюз жолундан тайдыралмазлыкъларын.

Наркоманиягъа къажау ишде профилактика энчи жерни алады. Бизни бёлюм Нальчик шахарны  школлары бла байламлыкъ жюрютеди, алада лекцияла окъуйбуз.

- Ишсизлик да себеплик эте болур наркомания бла ичгичиликни жайылыууна?

- Хау, ол алайды. Биз тийишли арагъа саусузларыбызны къагъытларын жиберип, алагъа иш табаргъа кюрешебиз. Дагъыда  пациентлерибизни сабийлерин санаторийлеге жиберебиз.

- Сиз берген больничный листде адам къайда багъылгъаны жазыламыды?

- Угъай, жазылмайды. Диагнозу да жокъду анда. Ушагъыбызны ахырында къайтарып айтыргъа сюеме: наркодиспансерде багъыудан элгенирге керекмейди. Бизни бёлюмюбюзде тынгылы ремонт этилгенди, кирсизлик, тизгин саусузланы кёллерин кётюредиле. Биз хар келгеннге къолубуздан келгенича, болушургъа хазырбыз.