«Биреуню сабийи осал къылыкълагъа берилгенин эслесем, кёрмегенча этип кеталмайма»

Шахмырзаланы Шахмырза стилевой каратеден тренерди, кеси да айтхылыкъ каратечи. Ол стилевой каратеден спортну устасыды, 1996 жылда дунияны кубогун алгъанды, Россейни, халкъла аралы эришиулени призёруду.

Спорт бла кюрешип Шахмырза Къабарты-Малкъар къырал университетде 1998-1999 жыллада башлагъанды. Аны ректору Барасби Карамурзовну башламчылыгъы бла сабийлени жыйып, аланы жарау этдирип да тебиреген эди. Кеси инженерно-технический факультетни бошагъанды, алай бу жаны бла бир кюн да ишлемегенди. Студент жылларында алгъыннгы алтынчы номерли школда Мурат Сабанчиевде жарау этгенди. Алгъа ары жашауунда жарар деген сагъышда нёгери бла бирге жюрюгенди, эришиулеге къатышыргъа умуту болмагъанды. Алай, аз-аздан жараугъа аслам эс бёлюп башлайды. Ары дери жети жылны уа эркин тутушуу бла кюрешгени уа артда каратеде да болушханды. 

Тренерлик ишини юсюнден айтханда,  жараугъа ауругъаны, медицина жаны бла къыйналгъаны зат жокъ эсе, хар сабийни да аладыла. Ол алты-жети жылында жетишимли спортчу болаллыкъмыды, тюйюлмюдю деп таукел айталлыкъ тюйюлсе. Жарау этип башлагъандан сора, чыдаялмагъан кетеди, къалгъанлары къаладыла. Белгилерге керекди, экинчилери кёбюрекдиле.

- Шёндю сабийле, юч-тёрт жыл мындан алгъа болум бла окъуна тенглешдиргенде, къарыусузурукъдыла, саулукълары осалыракъды. Юлгюге бир шартны келтирейим, алгъа медицина къараугъа бир он адамны элтсек, аладан эки-ючюсюню бар эдиле бу жаны бла проблемалары. Бусагъатда уа аллайланы саны 6-7 адамгъа дери ёсгенди. Кёпле скалиоздан неда кёзлери ауруп къыйналадыла, асламысында ол жашау-турмуш болумлары бла, бек биринчи уа компьютерни аллында кёп туруу, телефонла бла байламлыдыла. Алгъын элден сабийле спорт бла бир-эки жыл кюрешгенден сора, эришиулеге да къатышала эдиле. Энди уа аллайла бек аздыла, бек болса, бир-экиси, - дейди Шахмырза.  

Бусагъатда федеральный законнга тийишлиликде эришиулеге къатышыргъа эркинлик 12-13 жылында бериледи. Ары дери уа залда аланы къарыуларын ёсдюредиле, приёмлагъа юйретедиле. Жыл санлары жетгенде уа, итиниулюклери бар эсе, эришиулеге элтип башлайдыла. Тренерле республикада шаркъ аскер единоборстволаны кудо деген тюрлюсюнден да бёлюм ачхандыла. Алай бла жаш адамларыбыз энди кеслерин энди кудода да сынаяллыкъдыла. (Кудо каратени мурдорунда къуралгъанды, алай анга спортну талай башха тюрлюлеринден элементле киредиле: боксдан - къолла бла, тайский боксдан – тобукъла бла уруу, дзюдодан - буууу бла ачытыу приёмла, каратеден – аякъла бла уруу. Сора аны техникасын жарашдыргъан Такаси керти сермешде хайырланылмагъан затланы кетергенди. Спортчуланы эришиулеге айыргъанда, башхаладача болмай, мында аланы ауурлукълары, ёсюмлери да эсге алынады. Авт.)

Жарауланы кезиулеринде юйретиуге да уллу магъана бериледи.

- Ала бери гитчеликлеринден тюшедиле эм ата-аналарындан эсе бизни бла кёбюрек турадыла. Ол себепден юйретмегенлей болмайса. Сора, къайсы спорт да адамны низамгъа салады. Къура да командасы бла, адамла арасында тургъан сабий ала бла иги ара, байламлыкъла къураргъа, жамауатда кесин тап жюрютюрге юйренеди. Бизге жюрюгенле бири къалмай профессионал спортчула болуп къаллыкъ тюйюлдюле, алай аланы жашауларында ахшы ыз къояргъа итинебиз. Тютюн, ичги дегенча осал къылыкъланы юслеринден айтханда, аллай затлагъа уллу кёллюлюк этерге жарамайды. Биреуню баласын алай эте тургъанын эслесем, кёрмегенча этип кеталмайма, - деп белгилейди ушакъ нёгерибиз.

         Къалай сунасыз, анда-мында бир секцияла ачыу бла чекленмей, спортну система халда айнытыу бу болумну игилендириуде хайырлы болурму эди деген соруубузгъа, ол былай айтады: «Хау, Совет Союзну бу жаны бла сынамын алыргъа керекди. Эсимдеди, школгъа жюрюп башлагъанымлай, атам, къолумдан тутуп, тутушуугъа элтген эди. Ол заманда кружокланы талай тюрлюсю, пионер организацияла бар эдиле. Сабий заманын хайырлы ётдюрюрча мадар этилгендиле. Болуучуду, 13-14-жыллыкъ жашны келтиредиле, ол а, отоуда кеси дуниясында жашаргъа юйренип, аягъы юсюнде кючден сюеледи, физический жаны бла ишлеуню кётюралмайды. Ата-анала балалары юйде тура эсе, анга къоркъуу жокъду деп сунадыла. Ол а алай тюйюлдю. Къачан болса да, ол андан чыгъады, уллу жашауну кёрюп башлагъанда уа, сынамы болмайын, кереклини-керексизни да алады. Былайда ол къаллай къауумгъа тюшгенине кёреди не да. Аны ючюн жангыз спортну угъай, башха жаны бла да юйретиуню къолгъа алыргъа тийишлиди».       

         Шахмырза чертгенича, каратени проблемасы аны асыры кёп тюрлюсю, анга кёре уа жоругъу да аслам болгъанындады. Бусагъатда аланы бирикдириу иш барады, башха-башха стильлени келечилери бир бирлери эришалырча турнирле къураладыла. Алай бла бу иш ахырына жетдирилсе, ол оюм этгенден, каратечилеге Олимпиадада эриширге онг чыгъарыкъды.

         Шахмырза бла Мурат каратеге къызчыкъланы юйретедиле. Шахмырза айтханыча, алгъа жыллада алада къызлада бар эдиле. Сёз ючюн, талай жыл мындан алгъа Глущенко Ирина дунияны эки кере чемпиону болгъан эди, къара бел бауну да къоруулагъанды. «Бир-бирледе эришиуледе спорт бла профессионал халда кюрешген тиширыуну эр кишиден айыргъан къыйын окъунады. Ала спортну быллай тюрлюлери бла кюрешгенлерин огъурламайма, алада саулукъгъа чып кёп тюшеди, къызны чархы да бузулады. Сабий заманларында физический жаны бла айныр ючюн бираз жарау этиуню хатасы жокъду. Сора бусагъатдагъы жашау алайгъа келгенди, адам кесин къоруулай билирге керекди. Къызла уа жюзюу, гимнастика дегенча тюрлюле бла кюрешселе, игиди», - дейди.   

Проблемаланы юслеринден айта, ол бусагъатда тренерлик бла кюрешгенле бек аздыла, ол угъай, жокъну орунундадыла – иш хакъы - аз, жууаплылыгъы уа – кёп болгъанны айтады. Элледе бёлюмле къуралсала, сюйгенлерин, алада фахмулула сабийле кёп болгъанларын билдиреди: «Ахырында ата-аналагъа айтырыгъым, ала балаларыны юслеринден нени да билирге керекдиле, ким бла айланады, не бла кюрешеди. Ала заманларын бошуна оздурмазча онгла къураргъа, кружоклагъа жюрютюрге, спорт бла кюрешдирирге тийишлиди. Аланы юйретирге жарагъан кезиулерин ычхындырсакъ, артда тюз жолгъа салгъан къыйыныракъ боллукъду».

Суратда: солдан онгнга биринчи сюелген Шахмырзаланы Шахмырза.