Нальчик бла Къазан байламлыкъда ишлерге таукелдиле

Кёп болмай ишчи жолоучулукъларыны чеклеринде Къабарты-Малкъар къырал университетде  Къазанны (Приволжск) федерал университетни келечилери болгъандыла. КъМКъУ-ну илму эм излем жаны бла проректору Светлана Хаширова айтханнга кёре,  Татарстандан къонакъла  Россейни  Промышленность, энергетика  эмда сатыу-алыу министерствосуну полифениленсульфидни производствосун толу кюч бла бардырырча  проекти  бла кюрешедиле.

- Ол нефть-газ промышленностьда уллу сурам болгъан  бийик технологиялы   полимерледен  бирине саналады. Аны бла байламлы  Къазанда синтезин бардырырча мадар да этилгенди. КъМКъУ-да полимерлени жарашдырыу бла уллу сынам жыйылгъаны себепли, коллегаларыбызгъа болушургъа хазырбыз. Къазанны университети  бу жаны бла  жетишимлиге саналсада, бизни вузну бирсилеге кёргюзтюрча  жангы продукциясы кёпдю,- дегенди Светлана Юрьевна.    

Къазан нефтехимия бла  байламлы уллу заводла ишлеген,  химия бёлюмню  ара шахарына саналады.  Сёз ючюн, «Казаньоргсинтез» аладан бириди. Ол себепден кесибизде къуралгъан полимерлери производствосун анда  бардырырча аламат онгла бардыла. Къыйматлы проектле жашау кёрюрге, жамауатха хайырлы болургъа керекдиле. Аны ючюн КъМКъУ-  регионла бла тири ишлерге хазырлыгъын да билдиргенди.  

Светлана Хаширова, алгъаракълада Къазанда КъМкъУ-да  къуралгъан полимерледен бири промышленный халда чыгъарылып башлагъанын да уллу жетишимге санагъанды. Келир заманда башха технологияланы производствоун бардырырча мадар этиллигин да билдиргенди. 

Бусагъатда санкцияланы хатасындан бизни къыралда бир къауум производство сырьё табылмай, ишлерин толу кюч бла бардырыргъа болмайдыла. Аны ючюн  Татарстаны келечилери  бийик технологиялы полимерлеге  мономерле къурарча байламлыкъда ишлерге чакъырадыла. Полифениленсульфидге   мономерлени алгъаракълада  ала кеслери этип  башлагъандыла. Ол себепден аладан кёп затха юйренирчады. 

Къазан къырал университни, органика химия бёлюмню таматасы, РАН-ны член-корреспонденти, Антипин Игорь, КъМКъУ-ну келечилерин къонакъгъа чакъыргъанды.

- Бийик технологиялы полимерлени чыгъарыу бла байламлы онгларыбызны кёргюзтюрге сюебиз. Мындан арысында да умутубуз  производствону  кенгерте эм ёсдюре барыргъады. Полифениленсульфидни биз эки жылгъа жарашдыргъанбыз. Эм биринчи  лаборатория, сынам-промышленный регламентлени хазырлагъанбыз ызы бла «Химград» технополисни бла «Ахмадуллины» илму-техника араны болушуп аны  производствосу башланнганды.  Алай бла юч жылдан кеч къалмай аны  промышленный халда чыгъарыргъа онг табыллыкъды,- дегенди профессор Игорь Сергеевич.

Тюбешиуде профессор Абдулах Микитаевни бийик молекуляр жаны бла  химия школун къураугъа уллу къошумчулукъ этгени  Къабарты-Малкъар къырал университетде унутмагъанлары да айтылгъанды.   Аны  бла байламлы алимни 80 -жыллыгъына атап  вуз Элбрусда  жыл сайын  «Микитаевские чтения»  конференцияны бардырлыгъын да  эсге салгъандыла.

Къонакъла КъМКъУ-ну прогрессив материалла  эм  аддитив технологияла жаны бла арасын саулай къыралда сейир учреждениягъа санаргъа боллугъун, мында бийк молекуляр соединенияланы къурамларын тинтирча иги кесек  аппаратура ишлегени да чертгендиле.

Жыйылыуда бизни къыралны стратегиялы материалланы къурау жаны  бла кесини производствосу болургъа кереклисин айта,  бюгюнлюкде полифениленсульфид  полимерлени пройзводствосу башланса да, алыкъа  полиэфирэфиркетон, поликетонэфирэфир тюрлюлени юсюнден сагъышны унутмазгъа кереклиси да эсгертилгенди. Ала  космос бла байламлы бёлюмде, автомобиль промышленностьда эм башха производстволада да тири  хайырланыладыла. Ол себепден  бизни къыралда окъуна алагъа уллу сурам барды.  Аны бла бирге,  кесибизни  качестволу эм учуз  полимерлерибиз импортну алышындырыуда да ахшы себеплик этерикдиле.

«Ахмадуллины» илму-технология араны таматасы  Ахмадуллин Ренат бюгюнлюкде ала  полифениленсульфидден беш тонна чыгъаргъанларын, алай ич рынокну  жалчытырча иги да кёп чыгъарыргъа тийишлисин билдиргенди.  Ол айтханнга  кёре,  юч жылны ичинде производствону 500 тоннагъа жетдирир мурат этиледи.  Полимерлени хазырлауда жаланда  кесибизни сырьё бла технологияла хайырланыргъа  керекдиле.  Бусагъатда аллай материалла болмай, бийик  технологиялы бёлюмню айнытыргъа онг жокъду. Россейде уа  аны ючюн хар не да барды, ол санда кадрла.  Жаланда таматаланы жанындан болушлукъ керекди.