«Студентле сейир тёлюдю, хар бирине энчи амал табаргъа керекди да, алай этерге кюрешеме»

Бир айдан жангы окъуу жыл башланады. Ол, школчулагъача, бийик эмда энчи окъуу юйледе билим алгъанлагъа да байрамды. Аны бла бирге уа устазлагъа, преподавательлеге, юйретиучюлеге да жууаплы кезиудю. Ма аны ючюн болур,  мени бир эллим Тюргельдиланы Зухураны ол кюннге тынгылы хазырланнганы. Ол Искусстволаны Север-Кавказ къырал институтунда жаш адамланы  тыш къыраллы тиллеге юйретеди.

Къабарты-Малкъар къырал университетни тарых-филология факультетини тыш къыраллы тиллени бёлюмюн бошагъынчы окъуна Зухура гид болуп ишлеп тебирейди. Инструкторланы алтыайлыкъ курсларын бошап, тыш къыраллы туристлени кавказ таулагъа жюрютеди. Аланы ашыргъаны бла чекленип къалмай, республиканы, аны халкъыны, культурасыны, тарыхыны, адеп-къылыгъыны юсюнден да толу хапар айтады. Алай бла жашлай окъуна республиканы культурасын, туризмни да айнытыугъа юлюшюн  къошады.

Окъууун жетишимли бошап чыкъгъандан сора уа къызны, немис тилни уста билгенин, башха билими да терен болгъанын эслеп, «Интурист» фирмада тилманчлыкъ ишге чакъырадыла. Кавказ таулагъа ёрлерге, лыжалада учаргъа республикагъа терк-терк келип тургъан тыш къыраллы туристледен кёпле хар заманда Зухураны излей эдиле. Немислиле уа айырып ыспас эте эдиле анга. Аны бла кёп жерлени къыдырып чыгъаргъа онг таба эдиле. Къыз кеси да ала бла бирге таулагъа ёрлеп, зауукълукъ алгъанды. Аны бир тюрлю  спорт белгиси жокъду, алай ол жюрюген маршрутла спортну устасына  тартырыкъ эдиле.

Андан бери кёп заман озгъан  эсе да, Зухура бла жолоучу болгъанла унуталмайдыла къонакъбайларын. Бюгюн-бюгече да тыш къыралладан  къызны аты бла байрам сайын саугъала, письмола, телеграммала келедиле.

Артдан-артха ол бери келген тыш  къыраллыла бла таулагъа барыу бла чекленип къалмай, «Интурист» жиберип, кёп тыш къыраллада, алгъыннгы Совет Союзну да аслам жерлеринде болады. Жолоучулукъгъа турист къауумну таматасыча эм тилманчлыкъ этип да бара тургъанды. Бир ауукъ заманны «АЛЕНТА» фирманы жолоучулукъ жаны бла директору да болгъанды.

Башда айтханымча, бусагъатда уа Тюргельдиланы Зухура Искусстволаны Север-Кавказ къырал институтунда студентлени немис тилден окъутады.

- Студентле - сейирлик къауумдула, - дейди Зухура мени бла ушакъ эте. - Аланы бирлери къадалып окъургъа, билим алыргъа, кёпню билирге сюедиле. Жарсыугъа: «Манга тыш къыраллы тил неге керекди, мен артист боллукъма»,- деп оюм этгенле да бардыла. Кесими жаш заманым бла тенглешдирсем, бусагъатдагъы тёлю арталлыда башха тюрлюдю. Уллу сёлешип, насийхат этип къарыу жокъду. Хар бирине энчи амал табаргъа керекди да, алай этерге кюрешеме. Институтда алагъа хар не жаны бла да толу онгла къураладыла, ата-аналары да, кёз-къулакъ болуп, бизге болушадыла.

Бусагъатда студентле бла ишлеуню иги жаны да кёпдю. Бирде халинг тап болмай неда аурукъсунсанг, санга сагъайып къарарла, дерслерими кезиуюнде да кеслерин тап жюрютюрге кюреширле. Ол заманда бек хычыуун кёрюнеди манга, чыгъа туруучу гурушхалыкъла унутуладыла. Кертисин айтсам, туристле бла ишлеген да  тынч тюйюл эди, алай преподавательлиг а андан да къыйынды.

Зухура бла хапар айта келгенибизде, аны кандидат илму ишини темасын эшитгенимде, сейир этгенме: «Поэзия Инны Кашежевой: проблемы традиции, жанров, поэтики». Мен аны илмуланы кандидаты болгъанын биле эдим, алай ол немис тил бла байламлы суннганма.

- Аллай ат бла китап да жазгъанма, - дейди ушакъ нёгерим. – Ол Север Кавказны гуманитар вузларында окъугъан студентлеге бек хайырлыды  деп турама. Анда орус тилде жазгъан къабартылы поэтесса Инна Кашежеваны чыгъармачылыгъы тынгылы тинтилгенди. Китапны, кандидат диссертациямы да жазар ючюн, эки жылдан артыкъ заманым кетгенди.

Мени илму башчым филология илмуланы доктору, профессор Тамара Эмельяновна Эфендиева эди. Кандидат ишиме рецензияны уа филология илмуланы доктору Биттирланы Шамшюдюнню къызы Тамара бла ногъайлы къыз, филология илмуланы кандидаты Шахийдат Азаматовна Курмангулова бергендиле. Аланы барына да жюрек ыразылыгъымы  билдиреме.

Инна Кашежеваны сайлагъаным да бошдан тюйюл эди. Аны  чыгъармаларын мен эрттеден бери окъуйма, сюеме, бек жаратама. Кёпле биле да болмазла, ол назмуланы къабарты тилден орусчагъа кёчюрюу  иш бла да кюрешгенди. Аны хайырындан кёп къабартылы поэтлени, ол санда Анатолий Бицуевни, Борис Кагермазовну да, атлары орус тилли окъуучулагъа белгили болгъандыла.

Ушагъыбызны ахырында тёрели соруу бергенме, ишден бош заманынгы уа къалай ётдюресе, деп.

- Тенглерим, шуёхларым да кёпдюле, ала бла тюбеширге, хапар айтыргъа алай кёп заманым болмайды. Институт жай айлада да ишин тохтатмайды, аны себепли эрттенликде кетеме, ингирликде кеч келеме. Бу кюнледе уа солуудама,-деп жууаплагъанды ол.