КЪАРГЪА БЛА КЪУЗГЪУН

Абустол айны биринчи кюнлери. Асхут заманда къоншум Хасым бла гитче ныгъышда олтуруп турабыз. Къыш башланса да, алыкъа къар жаумагъанды. Кюн чууакъды. Болсада аязы сууугъуракъды. Быйыл, не эсе да, къыш келирге ашыкъмайды. Биз а къар энтта да бираз жаумай турса да, къайгъырмайбыз. Малланы тышына жибере турабыз.

Ныгъышны ёрге жанында къарт къайын терек ёседи. Бир-бир бутакълары къуругъан да этгендиле. Аланы орунларына жангылары да ёседиле. Жан-жанларына иги да жайылгъандыла.

Жай чилледе аны салкъынында солугъан а бютюнда игиди. Тауладан келген аязчыкъ терекни чапыракъларын шыбырдатса, аланы жырлагъанына да тынгылай, ариу хауа бла жарым сагъат солусанг, уллу зауукълукъ аласа. Алтын кюз келсе уа, аны сары, къызыл бояулу чапыракълары, бутакъладан юзюлюп, тёгерек-тёгерек бурула, ахыр тепсеулерин тепсей, акъырын-акъырын жерге жатадыла.

Аладан бири уа келе келип, Хасым экибизни аллына къонду. Шуёхум анга къарай кетди да, сора къолуна алып, эки уууч ортасына салып, жылытыргъа кюрешди. Сора манга бурулуп, былай деди: «Чапыракъла да нечик ушайдыла адамланы жашауларына. Топуракъдан чыгъадыла, ёседиле, жайда кюнню жылыуун бир бирлерине бере къууанадыла. Кюзде уа, жашауларыны ахырында, ариу сыфатлары бла къарагъанланы кёзлерин къамата, ахыр тепсеулери бла жерге къонуп, дагъыда топуракъгъа къошуладыла. Ким биледи, энди ала къайтырламы бу дуниягъа? Ма, адам улусуну да жашауу алайды.

Жаратылды бу дуниягъа, къауум кезиучюк жашаргъа. Алгъа ариу гюл кибик чагъар. Айланч-къыланч жолла бла ёрлер жашау тауну башына. Сынай къууанчын, жарсыуун да. Сора тигелер да андан, ол да къошулур топуракъгъа. Жашау дегенинг алайды».

Экибиз да жыл санлары келген адамла, жашау жолуну юсюнден хапар айта тургъанлай, учуп келип, терекге бир къаргъа къонду. Акъсылдым-къара къанатлыны ауузунда бир тёгерек зат эследик. Ол къоз эди. Ол аны жерге атды. Сора учуп тюшюп, дагъыда чурасына къабып, ёрге чыкъды. Алай бир къауум кере этди.

Баям, ол алай этип, аны сындырыргъа кюреше эди. Терек тюбю уа чапыракъдан толу, жумушакъды. Анга тийгенликге, къоз сынмайды.

Къаргъа кезиулю кере къозну энишге жибергенде, къара къузгъун жетди да, къаргъадан алгъаракъ болуп, аны алды. Жылтырауукъ къара тюклю къанатлы къаргъадан иги да уллу эди. Ол да тюз къаргъача этип башлады. Ёрге чыгъа да, къозну энишге ата, ызы бла жерге тюше да, дагъыда терекге къона. Къузгъун да къауум кере алай этеди.

Не кюрешди эсе да, ол да къозну сындыралмады. Къаргъа къузгъундан гитче эди. Аны ючюн къозну къузгъундан сыйырыргъа базынмай, терекни ары жанындагъы бутагъына къонуп, къарап турады.

Къузгъун да къозну сындыралмады. Бир атханда, буруну бла жерни къазып, къозну ары салып, башына чапыракъла бла бастырады. Сора кеси учуп кетеди.

Биз а анга къарап, энди къаргъа къозну табып, алып кетеди деп турабыз. Къаргъа уа учуп жерге тюшдю, аны бираз арлакъда букъдурду. Къузгъун къазгъанны уа башын жангыдан жапды. Кеси уа биягъы жерине къонду.

Кюн жылтырагъанлыкъгъа, аяз сууукъ эди. Мен Хасымгъа: «Юйге кирейик», - дедим. Ол а: «Угъай, бу иш не бла бошаллыгъын кёрмей къоймам», - деди.

Экибиз да, андан-мындан хапар айта, алайда дагъыда сагъат тенгли турдукъ. Терекден, къаргъадан да кёзюбюзню алмайбыз.

Биз да алай эте тургъанлай, къара къузгъун жетди. Бутакъгъа къона турмады. Тюзюнлей къозну букъдургъан жерге барды. Аякълары бла чапыракъланы ары-бери чачды. Чурасы бла къозну букъдургъан жерин чучхуду. Асырагъанын тапмады. Арлакъ-берлакъланы да къозгъады. Алай къозну табалмады.

Ол да алай эте тургъанлай, къаргъа къузгъунну баш жанындагъы бутакъгъа къонду да: «Къар, къар, къар», - деп, беш-алты кере къычырып, учуп кетди. Биз экибиз анга сейир этип къарап турдукъ. Сора Хасым айтды: «Къаргъа къузгъунну, хыликкя этип кетгенин ангыладынгмы?» - деди. Кертиси бла да, аллайгъа ушай эди. Къанатлыла да дерт жетдире биле кёреме.