Иссиликни кётюрюрге болушхан суусапла

Бу кюнледе биз тюрлю – тюрлю  суула  ичебиз: иссиликге чыдаргъа ала бек болушадыла. Алай  аланы къайсысы игиди саулукъгъа?! Аны юсюнден терапевт Текуланы Асият бла ушакъ этгенбиз.

 -  Таулула къышда, жайда да чай ичгенлей турадыла, баям, ол кёчгюнчюлюк жылла бла байламлы болур. Игимиди ол?                        

-Чай эрттенликде эртте турургъа болушады,  арыгъанынгы  кетереди,  къан тамырланы кючлендиреди. Дайым  чай  ичиучю  адамла  иги  эслери  бла  айырмалыдыла.  Бу  суусапда  эсни  кючлендирген затла бардыла. Артыкъда жашил чай игиди. Анда С витамин кёпдю, къара чайда болгъанындан эсе.

Ол суусапны иги кеседи, аны бла бирге адамны  чархында    сууну  кёплюгюн-азлыгъын  кереклиси  чакълы  бирде  тутады. Бир-бир специалистле жашил чай терини къартайтмайды, дейдиле. Алай чайны осал жерлери да барды, ол, кофеча, нерваланы эм жюрекни къозгъайды. Жукъусуз эсегиз,  нерваларыгъыз,  жюрегигиз  ауруй эселе, кюннге тёрт – беш пиаладан кёп ичмегиз.

-Кисельни  юсюнден толуракъ айтсанъ эди?                                        

-Юйде этилген керти кисель бек саулукълу суусапды. Ол ашны эритирге  болушады,  къарынны  эм  чегилени  шытылы тышларын къоруулайды, бизни  гастритден эм язвадан къутхарады. Андан  сора  да,  жемишледен  бла  наныкъладан этилген кисель витаминле бла чархыбызны иги жалчытады. Алай хазыр кисельлени хайырлы затлары кёпдюле деп айталлыкъ тюйюлбюз.  Алагъа асламысында соя къудоруну, жемишле бла наныкъланы орунларына  уа  бир-бирде  татымлы  затла эм бояула къошадыла.

-Хар таулу юйде кюн сайын  компотла этип тураллыкъдыла: элледе бахчасы болмагъан, Аллахха шукур, жокъду, къурт ашап, тюшген алмаладан, кертмеледен, эрикледен, шапталладан окъуна къаллай сейирлик компотла этерге боллукъду!

- Ол алайды. Компотланы  иги  кесек  клетчаткалары  эм  пектинлери  бардыла.  Бу  затла  адамны  къанында  заранлы  холестеринни  азайтадыла  эм  ашны  эритирге  болушадыла. Алай компотну биширген  заманда  жемишле эм наныкъла витаминлерини отуз процентин тас этедиле.

 -Квас а? Биз кюн сайын ичебиз аны шахарда, ким эм къалай этгенин да билмей?

- Квасны ачытхысы  кёп  болгъаны  ючюн  В  къауумлу витаминледен байды. Ала  болмасала,  адам  тёзюмсюз  болады, терк арыйды, терк ачыуланады,  чачы  тюшеди,  шыкырна  болады,  битиуле  къыйнайдыла  эм  чархын,  тюз  туталмай,  гуппур  болады. Дагъыда квас   органикалы  кислоталадан  байды,  ала  уа  аурууланы  къозгъаучу  микробланы  айныргъа  къоймайдыла  эм  чегилени  тазалайдыла. Аны бла бирге органикалы кислотала адамны чархында сууну кетермей  тутадыла,  алай  эсе,  квас,  башха  суусапла   бла  тенглешдиргенде,  суусапны иги кеседи.

Алай эсигизде тутугъуз: тюкенледе  кёпдюле  шешалада  газланнган  квасла.  Аллайы  химия  къурамы  бла  газланнган  татлы  суудан  айырмалы  тюйюлдю  –  анда балтуз кёпдю, бояула эм консервантла да аз тюйюлдюле. Керти квасда кёмюкчюкле боладыла – ол шарт суусап  ачый  баргъанын  кёргюзтеди.  Консервантлары болмагъан «керти» квас кёп сакъланады.

- Ата – бабаларыбыз ичген жемиш суула да хаталы болмазла?

-Жемиш суула витаминле  эм  микроэлементле  бла  байдыла.  Суусапны  иги  кеседиле.  Жайда  ичерге  бек  иги  жемиш суу – апельсинни суууду. Анда С витамин кёпдю, ол а  терини ультра-фиолет таякъладан къоруулайды. Сора быхыны эм тюклю шапталны  суулары: экисинде да терини клеткаларына жарагъан эм терини  къургъакълыкъдан къоруулагъан бетакаротин кёпдю.

Алай   жемиш  сууланы  асламысында  балтуз  кёп  болуучуду.  Алайды да, стакан апельсин сууда тёрт рафинад  кесекчик,  90  килокалорий  барды. Андан  сора  да,  битеу  жемиш  суула  тишлени  душманларыдыла.  Бал туз  эм  жемиш  кислотала,  тиш  ташла  бла  биригип,  тишлени  тозуратадыла.  Алайды да, жемиш суу ичгенден сора аузугъузну суу бла чайкъасагъыз  хата боллукъ тюйюлдю.

- Бусагъатда биз барыбыз да «Бабугент» сууну бек сюйюп ичебиз. Ол ненча битеуроссей эришиуледе хорлады. Башха гара суула да бек сейирликдиле. Не десек да, суу жаны бла биз бек аламат жерде жашайбыз. Сууубуз элпекди, тазады, татыулуду.

- Хау,  балтузу болмагъаны себепли гара суу  суусапны терк кеседи, бизге артыкъ калорияла да бермейди, аны бла бирге  микроэлементле бла уа байды.

 - Болса да,  минераллары  аз  болгъан  сууну  окъуна  ичерден  алгъа  этикеткасы бла шагъырейленигиз. Сиз гипертоник  эсегиз,  натрийи    болгъан  сууну  кёп  ичмегиз,  кёп  ичсегиз,  къан  тамырланы  басымлары    кётюрюлюрге  боллукъдула.  Бюйреклери  эм  ётю  ауругъанла,  кальций  болгъан  сууну  оздуруп ичмесинле, ол микроэлемент бир-бирде ташланы къуралгъанларыны сылтауу болады.