«Хар инсан да саулукълу болса сюеме»

Медицинагъа хар врачны жолу энчиди. Акъ халат кийиу адамлагъа игилик тежеуге тенгди. Ахкёбекланы Ахматны къызы Зайнаф Тёбен Чегемде терк медицина болушлукъну врачы эм «Ариана» медицина араны терапевти бла дерматологу болуп ишлейди. Токуйланы Рамазанны жашы Марат бла эки жаш бла къыз ёсдюредиле. Биз аны бла тюбешип, ишини, жууукъ адамларыны, дуниягъа къарамыны юсюнден ушакъ этгенбиз.

Сабийлигими жарыкъ умуту

- Бизни жууукъларыбызны араларында врач жокъду. Алай мен а гитчелигимден окъуна акъ халат кийип, адамланы багъаргъа, аурууларын къурутургъа, хорларгъа сюйген эдим. Къайдан чыкъгъан эди бу умут? Тогъуз жылым болгъанда, атам бла анам, авариягъа тюшюп,  ажымлы ёледиле. Жаннетли болсунла. Мени ыннам, башха жууукъларым ёсдюргендиле. Ыннам а, саулугъу осал болгъаны себепли, терк-терк больницагъа тюше эди. Мен да андан айырылмай, къатындан кетмей, къолумдан келгенича болушуп тургъанма. Дарманла ыннама болушмай, къыйналгъаны, мен сакълагъанча сау болмагъаны жюрегими ачытханы эсимдеди. Ол заманда иги окъуп, врач болуп, ыннамы сау этерге сюйген эдим. Сабий болгъанлыкъгъа, жашау ызымы ма ол кезиуде ызлагъанма. Жарсыугъа, мен школну кюмюш майдал бла бошап, медицина факультетге киргеними ыннам кёрмегенди. Алай керти дунияда къууаннган болур эди. Врач болуп, бакъгъанымы, къыйналгъанлагъа болушалгъанымы сууаплыгъы адамларыма жетгенине ийнанама.

Сабийлеге ыннала керекдиле

- Таулулада озгъан ёмюрледе жангы юйюр къурагъаннга отоу ишлеп, таматаланы къатларында къоя эдиле. Туудукъла бла аппала-ыннала бир бирлерини къатларында! Къартланы къатында ёсгенле эслирек боладыла. Жарсыугъа, бусагъатда балачыкъланы асламысы  ынналарын-аппаларын кёрмейдиле, аланы таурухларын, жомакъларын, насийхат сёзлерин эшитмей ёседиле. Жаннетли болсун,  мени халал, билимли къайын анам (Токуйланы Анна Хусеевна) жашаудан кетгенди, аны да ковид замансыз алып кетди. Аны группаларында къыркъ чакълы бир сабий болуучу эди, Нальчикде 34-чю прогимназиягъа узакъ элледен окъуна келтире эдиле сабийлени. Насыпха, бизде жашчыкъ бла къызчыкъ ариу ынналарыны группасына жюрюгендиле. Мен ала бир бирлерини къатларында болгъанларына бек къууанама. Бюгюнлюкде да бек кёп адам къайын  анама жюрек ыразылыкъларын билдиредиле. Сау болсунла. Игилик, адамлыкъ унутулмайдыла.

Окъууну  заман мардасы жокъду

- Врач болама деген хар инсан ангыларгъа керекди: жаны сау къадарда, окъуп турлукъду. Медицина терк айнып барады, тюнене, бюгюн, тамбла багъыу амалла башхаладыла. Мен медицина факультетден сора терапия жаны бла интернатураны, артда уа дерматовенерологиядан ординатураны бошагъанма. Дагъыда терк медицина болушлукъ жаны бла курслада окъугъанма.

Тёбен Чегемде терк медицина болушлукъ службада «Земский доктор» программагъа кёре ишлейме, бусагъатда декрет отпускдама. Алай «Ариана» медицина арада уа терапевт эм дерматолог болуп ишлейме. Ол ара тюз бизни юйюбюзню биринчи этажындады, жолгъа заманымы къоратмайма. Ючюнчю сабийге юч жыл толса, Аллах айтса, Тёбен Чегемде ишиме да чыгъарыкъма.

Ашыгъызгъа, сууугъузгъа сакъ болугъуз

-Дерматологча, мен сабийлеге да, уллулагъа да къарайма. Сабийледе дерматит, диатез терк-терк тюбейдиле, ала кремлеге, шампуньлагъа, жуууннганда хайырланнган гельлеге, дарманлагъа, сют смесьлеге  аллергия халда чыгъадыла. Ананы кесини сютю бар эсе, тюкендегилеги алыргъа керекмейди. Аллай тюкен смесьле кёбюсюнде  ийнекни сютюнден этиледиле, балачыкъны аллергиясы болуп, къыйналса, мен экчи сютден смесьледен келишгенин сайлайма.

Бир-бир ата-анала балалары ауругъанын, териси чапыргъанын, къызаргъанын кёре тургъанлай, аптекада сатыучу айтхан дарманланы, халкъда жюрюген амалланы хайырланып турадыла. Ол терсди! Тюзюнлей, заманны оздурмай, созмай, дерматологга барыргъа керекди.

Дагъыда ата-аналаны эслерине салыргъа сюеме: сабийге кюннге эки-юч конфетден кёп бермегиз, чипсыле, кириешкала, тюкенден алыннган жемиш суула, газировкала ахырысы бла да алмагъыз!Юйде кесигиз этигиз жемишледен суу. Компот къайнатханда, бал туз бек аз салыгъыз.

Сабийни саулугъу бла ашы бек байламлыдыла. Консервантлары бла тюкен ашла ахырысы бла да керекмейдиле, ата-бабаларыбызча юйлерибизде кесибиз аш хазырласакъ кюн сайын, балала кючлюрек, саулукълуракъ боллукъдула.

Юйде киштик, ит тута эсегиз, аны саулугъун ветеринар тинтирге керекди. Орамда иесиз итле, киштикле бла сабийле ойнамасынла.

Дагъыда не аурууда да, созмай, терк окъуна врачха жетерге кереклисин къайтарып айтыргъа сюеме. Мен декретге дери терк медицина болушлукъну службасында ишлегенимде, бир тиширыу сёлешеди. Барсакъ, чибин къабып, болгъаны кёбюп. Анга медицинада «отёк Квинке» дейдиле. Эринлери, кёзлери, жаякълары кёпгенден сора, кезиу тамакъгъа жетеди, адам бууулуп ёлюрге болады. Аллахха шукур, терк окъуна болушхан эдик, тиширыу сау къалгъанды. Аны айтханым, медицинада заман бек магъаналы затды.

Къууанч кёпдю

Пандемияны кезиуюнде хар зат да осал сунуп, тюнгюлгенле тюбейдиле. Къаты болургъа борчлубуз. Къууанч кёпдю шёндю да, хар затны эслесек, багъаласакъ. Биз толусунлай юйюрюбюз бла Чирик кёлге, Чегем чучхурлагъа, Минги тауну тийресине, Огъары Малкъаргъа барып, солуйбуз. Сабийле ууакъдыла да, узакъгъа барыргъа онгубуз жокъду алыкъа, Аллах айтса, аллай кюнлерибиз да болурла.  Шукур жашаууму хар кюню ючюн. Сабийлени атасы коммерция организацияда директорну орунбасары болуп ишлейди. Алай юйде да сабийлеге аслам эс бурады. Жаннетли болсун, къайын анамы къызы жокъ эди да, ол тёрт жашын да юйде не жумушну этерге да юйретгенди. Мени тилегим: адамла, таматаларыбыз да, жаш тёлю да, сабийле да саулукълу болсала. Тёзюм, бир бирге билеклик этиу барыбызгъа да керекди.