Сокъурду, алай къоркъуулуду

Бизни къыралда жыл сайын сокъур чегилери атылып, онгсуз болгъанла бир миллион чакълы бирге жетедиле. Ауушханланы саны да битеу ёлгенлени 0,2-0,3 процентин тутады.  Ол процентле аз кёрюннгенликге, адам саны бла тергегенде юч минг чакълы боладыла.

Уллу хайыры жокъду                                 

Алимле сокъур чегини табийгъатны жангылыч ишине санагъандыла, тап тюшгенлей, аны кесип кетергендиле. Алай арт заманда медикле сокъур чегиде тамакъны безлериндеча лимфалы клеткала тапхандыла. Ала уа адамны жукъгъан аурууладан къоруулагъанлары себепли, сокъур чеги да анга кюч-къарыу бере болурму деген оюм чыкъгъанды.

Болсада анда аллай клеткала алай кёп жокъдула. Ол себепден ала иммунитетге хазна къошумчулукъ эталмайдыла. Алайды да, алимле тохташдыргъанларыча, къуртха ушагъан чеги бутакъчыкъны адамгъа алай уллу хайыры жокъду.

 Тишлени уа не терсликлери барды?   

 Сокъур чегини нек атылгъаныны юсюнден алимлени оюмлары бирча тюйюлдю. Алай ол къыйын аурууланы  сылтауу болургъа боллугъу уа тохташдырылгъанды. Сёз ючюн, тамакъ безлери дайым кёбюучю, ёпкелери, аш орунлары, тишлери терк-терк ауруучу адамлада сокъур чеги атылыргъа къоркъуу уллуракъды.

  Дагъыда бир сылтау – адам бек къайгъы этсе, къоркъса, къан тамырчыкъла иничгередиле, къысыладыла, алай бла уа сокъур чегиге къан аз барады, ол атылыргъа къоркъуу чыгъады.

 Сокъур чегини базыкъ чегиге къошулгъан жери кирленсе да, аппендицит къозгъалады. Ол а асламында ичлери къатхан эмда къарынлары чанчып къыйнагъан адамлада кёп тюбейди.

 Къалай башланады?

Сокъур чеги адамны киндигини бла къабыргъасыны эм тюбюнде иегисини ортасындады. Ма алайы ачытып башласа, сокъур чегини атылыргъа жетгенин бил да къой. Алай а ёргеде, онг къабыргъаны бла бауурну къатларында эсе,  ма алайы бегирек къыйнайды.

 Ауруу сунмай тургъанлай башланып къалады. Алгъа артыкъ бек къыйнамайды, анга чыдаргъа боллукъду. Бир- бирледе уа анга алгъындан окъуна чыдарча болмай къалады, ол бек къаты чанчады. Чеги бутакъчыкъны нерва кесеклери ёлгюнчю алай болады. Ала ёлюп бошагъандан сора, ауругъаны да сынтыл болады. Алай аны бла тынчайып къалыргъа жарамайды – ол больницагъа жатаргъа керек болгъаныны биринчи белгисиди.

Аппендицитни башланнганын билирге бу амалла да болушадыла:

1.Балан бармакъны аз-маз бюгюп, аны къыйыры бла онг къабыргъаны тёбен жанын акъырын къакъсагъыз, алайыгъыз ачытырыкъды.

2.Тенглешдирип кёрюр ючюн, сол къабыргъагъызны тёбен жанын да алай къагъыгъыз. Алай муну эсде тутугъуз: къарыныгъызны ичине басаргъа жарамайды, перитонит аурууну къозгъаргъа боллукъсуз.

3.Къаты жётел этип кёрюгюз: онг къабыргъагъызны тюбю ачытса, аппендицит башлана тургъанын билигиз.

4.Къарныгъызда бегирек ауругъан жерни къол аязыгъыз бла басыгъыз да, 5-10 секундну тутугъуз. Ол заманда ауруу селирек боллукъду. Андан сора къолугъузну алайдан кетеригиз. Ол кезиуден жангыдан ачыса, ол да аппендицитни белгисиди.

5.Онг жанына жатыгъыз да, бутларыгъызны ёрге тартыгъыз, ачытыу селейирикди. Алай тургъанлай, сол жаныгъызгъа  жатыгъыз да, бутларыгъызны узатыгъыз. Ачыгъаны къатыланса, ол да аппендицитни белгисиди.

Андан сора кесигизни сынагъанны къоюгъуз да, олсагъат врачха барыгъыз.

Чыдаргъа жарамайды

Ауруу къозгъалды эсе, чыдаргъа жарамайды, перитонит ауруу чыгъып къалыргъа боллукъду, къарныгъызда воспаление башланырыкъды. Аны белгилери уа быладыла:

къарныгъызда ачытханы кючлене барыуу, къусаргъа тартышыу, къусуу, къыйын кезиуледе жукъу басыу, серирек болуу, кёгериу;

жюрекни бир минутну ичинде 120-140 кере тебиую, температураны 30-40 градусха дери кётюрюлюую;

тилни юсю акъ болгъаны, ызы бла уа къабукъча къургъакъсыгъаны, жарылгъаны;

къарынны кёпчюгени, аны хар жери, бютюнда бег а онг жаны чанчып аурутханы.

Перитонитден жаланда операция бла къутулургъа болады.  Аны себепли къарынлары ауруп башлагъан саусузла олсагъат врачха барыргъа керекдиле.  Аппендицит къоркъуулу ауруу болгъанын хар ким да эсде тутаргъа тийишлиди.