«Сууну къаллай бир ичгенигизни эм аны качествосун сюзерге кюрешигиз»

Суусапланы къайсылары игидиле саулукъгъа, къайсылары уа заран тюшюредиле? Аны юсюнден  Нальчик шахарны ючюнчю номерли поликлиникасыны гастроэнтерологу Рахайланы  Аслижан   бла ушакъ этгенбиз.

- Къаллай суу ичерге керекди? Чай, кофе сууну алышындырамыдыла?

-Суу ичиу саулукълу адамлагъа да, диабетден ауругъанлагъа да бирча керек болады. Алай  къаллай бир ичгенигизни  эм аны качествосун сюзерге кюрешигиз.

Биринчиден, саулукъгъа игиси барыбыз да хайырланыучу таза ичги сууду - ол къоркъуусуз эм хайырлы затды, алай арт заманда бизни республикада окъуна аны качествосу аламат тюйюлдю. Бусагъатда кёресиз, Нальчик шахарда битеу быргъыланы алышындыргъанларын, ол иш эртте этилирге керек эди. Суудан сора бизде чай эм  кофе ичедиле. Аланы кёп хайырлары барды. Дагъыда  башы алыннган эм къалын болмагъан сют  да игиди, артыгъыракъда ёсе тургъан сабийлеге.

Специалистлени оюмларына кёре, соклада бла нектарлада хайырлы витаминледен калорийле кёпдюле,  дагъыда жемишледен  эсе  пектин бла клетчатка аздыла,ол себепден аладан этилген сууланы ичгенден эсе, жемишлени кеслерин ашасакъ игиди. Сютде бизни къан тамырларыбызгъа заран келтирирге боллукъ жаулу кислотала кёпдюле, аны башын алып, алай хайырланыргъа керекди.

Бек заранлы суусаплагъа саналгъанла  сокла (3-9 процент) къошулгъан газлы сууладыла, ичгиледиле. Алада консервантла, бояула эм башха къошакъла кёпдюле, макро эм микро элементле уа бек аздыла.

-Газландырылмагъан таза суу, кесибизни тау сууубуз, сатылады шёндю тюкенледе.

-Олду жайда, битеу жылны ичинде да хайырлы да, къоркъуусуз да ичги. Тохташдырылгъан жорукъгъа кёре, уллу компанияла шешалагъа къуюллукъ сууну качествосуна эм тазалыгъына бек сакъдыла. Аллай сууланы, къоркъмай, сутканы ичинде 1,5-2 литрин ичерге боллукъду. Алимле айтханнга  кёре, аллай бир суу адамны чархында болгъан суудан тер бла эм башха амалла бла кетгенин толтурлукъду, чархда сууну мардасы бла турууун жалчытырыкъды.

Алай эсде тутаргъа керекди: тюрлю-тюрлю тузлары кёп болгъан гара сууланы бир-бир ауруулары болгъанлагъа ичерге жарамайды.  Дагъыда жалгъан халда минерализацияланнган суу болады,аны  юч - тёрт тюрлю тузну къошуп, гара сууча этерге кюрешип жарашдырадыла, ол жараусуз затды, адамны чархына да не аз да хайырлы тюйюлдю.

-Юйде жемишледен сыгъып этилген суула уа?

-Алада хайырлы затла, кёп къалмай, толу сакъланадыла. Аланы юйде кесигиз этерге кюрешигиз. Бир – бир белгили курорт шахарлада  шешалада уллу багъала бла сатылгъан, ол сагъатда сыгъылып алыннганча  сок продукция федерал законнга тюзюнлей бузукълукъ этиудю: аллай сокла алыучу, хайырланыучу къарап тургъанлай жемишледен сыгъылып алыныргъа керекдиле. Алай тюйюл эсе, биз, ол сокланы сатханланы сёзлерине кёре,  «бусагъатда сыгъылып алыннганды» дегенлерине ийнаныргъа керекбиз. Бусагъатда  сыгъып алгъанбыз деген сокланы асламысы тетропакетледен къуюлуп бериледиле. Этикеткалада сакъланырыкъ кезиу кёргюзтюлген эсе, шёндю сыгъылып алыннган сок болмагъанын билирге керекбиз - ол пастеризациялау бла жарашдырылгъанды.

-Чайланы юслеринден айтсагъыз эди.

-Чайлада, артыкъда кёк чайда, табийгъат антиоксидантла, бек алгъа айтырча уа, катехинле кёпдюле. Дагъыда - кофеде (стаканда 20-дан 50 миллиграммгъа дери). Алай  чай ичгенде, бал тузну оздурмазгъа кюрешигиз.

Чайны ата журту болгъан Къытайда асламында кёк чайны ичедиле, аны да бал тузсуз. Бал тузну хар граммы  тёрт  килокалория болгъанын эсигизде тутугъуз. Абадан адам кюн сайын жетмиш – сексен  граммдан кёп бал туз ашамазгъа кереклисин унутмагъыз.

-Кофени  юсюнден алимле шарт бир оюмгъа келалмайдыла. Бирде игиди саулукъгъа, бирде осалды дейдиле.

-Кофе адамны чархына жарагъан затды, бир гитче  пиалагъа къуюлгъанда алтмыш - жюз миллиграмм кофеин барды. Алай  аны сутканы ичинде 150 миллиграммдан кёбюн ичерге жарамайды. Бир бирле кофени сют бла ичедиле.Башы алыннган неда артыкъ къалын болмагъан (1,5-процентлик) сютде   белокла эм кальций иги сакъланадыла, андан сора да, анда эт жау эм заранлы холестерин аздыла.

-Диеталы эм лайт - ичгиле, сууукъ чай, газировкала, энергетикле  бек кенг жайылгъандыла, уллу тюкенледе угъай да, хар киоскда сатыладыла.

-Бу ичгиле асламысында кеслерини ауурлукъларына сакъ болгъан эм диабетден ауругъанлагъа керекдиле. Алада бал тузну орунуна ичгини татлыракъ этер ючюн, бир кесек зарансыз татлы затла къошулгъанлары ючюн калорийлери жокъду дерге боллукъду.

Тюрлю-тюрлю газировкаланы, ол санда энергетиклени (адамны кёлюн кётюрюучюле)  асламысында жаш адамла хайырланадыла.Аллай ичгиле – «Кока –Кола», «Байкал», «Тархун», «Саяны» деген эм башха натуральный экстрактла хайырланылып эм ароматизаторланы къатышдырып чыгъарыладыла. Аланы бир-бирлеринде консервантла, табийгъат неда жалгъан бояула бардыла. Ала «Лайт» сериядан тюйюл эселе, алада 10 процент бал туз барды, натуральный сокладача, андан сора да, бек кёп жалгъан ароматизаторла, консервантла эм бояула бардыла («Тархунда», «Байкалда», «Кока – Колада»). Аланы да къоркъмай ичерге боллукъду, бал тузну чекленнгенин унутмай (500-700 миллиграмм кюннге).