Жарыкълыкъ аны биргесине эди

Суратдагъы ортадагъы эр киши Атабийланы Мазанды. Халкъ усталадан бири эди. Сыбызгъыны аламат сокъгъанды. Ол аны жырлатхан, жилятхан, кюлдюртген, сарнатхан да этгенди. Кёп жылла мындан алгъа къызы Фатимат бла ушакъ этгенибизде, атасы тёртжыллыгъында юйретген эди сыбызгъы согъаргъа, деген эди ол. Жарсыугъа, ким юйретгенин а айталмагъанды. Энди ол заманда малда, къошда жюрюгенле кёбюсю сыбызгъы сокъгъандыла. Аладан да юйреннген болур, къошда кюреше, усталыгъын ёсдюрген болур.

Тёртжыллыгъындан башлап, ахыр кюнюне дери сыбызгъыны жанындан кетермегенди. Кёчгюнчюлюкню заманында белгили къыргъыз, орус макъамланы юйренип, аланы да согъуп тургъанды Мазан. 

Ол сёзню да устасы эди. Бара тургъан адамны ызындан къарап, жыр къурап да къойгъанды. Анга кёре агъачдан сейирлик къашыкъла, чёмючле, башха адырла да ишлегенди.

Мазан Огъары Малкъарда Мухолда туугъанды. Бек гитчелигинден малчылагъа къошулуп, къошлада айланнганды. Агъач усталыкъгъа да, баям, ол заманда юйреннген болур. Къошда тургъан малчыла бош заманларында аллай зат бла жубана болгъандыла.

Мазан къарыулу, къара кючлю адам болгъанды пелиуан киши. Атасы Абустол да бёкем адам эди. Аны ана къарындашлары да къарыулу жашла эдиле – гёжефле. Малкъардан тышында да кёп жерледе къарыуларын сынап айланнгандыла. Мазан акъылбалыкъ болгъандан сора, аны да биргелерине элте тургъандыла. Эгечден туугъанны тутушханын да бек жаратхандыла. Аны бла байламлы Мазанны юсюнде болгъан бир ишни айтайыкъ.

Кёчгюнчюлюкню кезиуюнде ол Къыргъызстанны Къызыл Байракъ элине тюшеди. Анда уа тутушургъа юйреннген айыуланы, эл-эллеге жюрютюп, адамла бла жыгъышдыргъандыл. Бир кюн ала Мазанлары жашагъан элге да келедиле.  Терк окъуна къарты, жашы да правлен аллына жыйышадыла. Тутушуу алайда башланады. Айыуну иелери жаныуар бла тутушургъа жигитлени, кеслерине базыннган гёжефлени чакъырадыла. Аллай адам табылмайды. Ол заманда ортагъа Мазан чыгъады. Арада кюреш башланады. Жаныуармы огъесе адаммы онглу болур? Азмы-кёпмю барды кюреш, ахырында малкъарлы жаш онглу болуп, айыуну тюпге салады. Адамла бек къууаннган эдиле, бютюнда андагъы таулула.

Атабий улу бир заманда къара ишден артха турмагъанды. Кёчгюнчюлюкден къайтхандан сора Бабугентде тохтап, анда ишлеп тургъанды. Кеси да белгили къобузчу. Къазийланы Билялны къоншусу эди. Экиси да уллу шуёхлукъ жюрютгендиле. Бири сыбызгъыда, экинчиси да къобузда согъуп тебиреселе, адамла бара тургъан жолларындан къайтып, алагъа тынгылап болгъандыла. Мазан сыбызгъысын алып орамгъа чыкъса, сабийле тёгерегине басынып: «Сокъ, биз а тепсейик», - деп тохтар эдиле.

Билял Мазан бла бирге, дагъыда бир дауурбасчы да мажарып, ансамбль къураргъа умут этгенди. Жарсыугъа, Къазий улу, ауруп, ёлюп кетди. Ол мурат аны бла толмай къалады.

1964 жылда район арада халкъ чыгъармачыланы араларында эришиуле бардырадыла. Мазанны да чакъырадыла ары. Атабий улу балдыргъандан кеси ишлеген сыбызгъысын да алып келеди. Ол кюн ары келгенлени кёп ариу макъамла бла шагъырей этеди. Эришиулеге багъа бичген жюри биринчи жерни анга береди. Ол жыл ара шахарыбыз Москвада Совет Союзну халкъ чыгъармачыларыны араларында да уллу фестиваль болады. Анга къатышыргъа Черек райондан Улбашланы Азноргъа, Атабийланы Мазаннга эм Маммеланы Магометге буюрадыла.

Биченни кезиую. Дырынны заманы. Азнор хапар билирге Мазаннга келеди. Кесине тюбеялмайды. Юйдегиси уа: «Аны дырыны кёпдю, бусагъатда баралмаз», - дейди. Ишни болушу Кючмезланы Шакъманнга жетеди. Ол а районну биринчи секретарыды. Шакъман кеси келеди Мазанлагъа. Ол заманда биринчи секретарьгъа ким угъай дерик эди. Алай бла, не ишине да къарамай, Атабий улу Москвагъа барыргъа эркин этиледи. Аны ары хазырларгъа уа Улбаш улуна буюрадыла.

Азнор ишни къолгъа алады. Башындан аягъына дери таулу кийимле тикдиртеди. Анга кёре къама да мажарады. Бир кюн а Нальчикге келтиреди да, тюрсюнлю металла заводну директоруна тюбетеди. Сора балдыргъан сыбызгъыны анга кёргюзтедиле. Ол а усталарын чакъырады да, алагъа буюрады. Ала да ишни болжалгъа салмайдыла да, балдыргъан сыбызгъыгъа кёре, акъ-къалай быргъыдан аллайын ишлеп бередиле. Мазан анга бек къууаннган эди.

Хар зат хазыр болгъандан сора, юч малкъарлы да Москвагъа тебирейдиле. Мазанны юй бийчеси уа Азнордан: «Жашха къатын аллыкъбыз да, аны тоюна быллай затла керекдиле», - деп тилейди, аллыкъ затларын къагъытха жазып да береди. Аны нек сагъыннганыбызны артдаракъ ангыларсыз.

Ара шахаргъа фестивальгъа тебиреген юч жашны да бирер фахмусу барды. Атабий улу уста сыбызгъычы, Азнор уста къобузчу, сейирлик жырчы. Мамме улу да кеси заманында аламат жырчыладан бири.  Была жолгъа тебирегенде, аланы ашыра вокзалгъа кёпле келген эдиле.

Жашла Москвагъа жетгенде, фестивальны бардыргъанланы келечилери алагъа тюбейдиле. Останкинону тёртюнчю этажына элтедиле. Кече анда къаладыла. Эрттенликде-эртте Мазан Азноргъа: «Балам, Аллах ючюн, балконнга чыкъ да, бу бийикден Жалпакъ жайлыкъгъа бир къара, анда кюн тие болурму, дырыным бир кёпдю», - дейди. Оюнчу адам эди Атабий улу.

Была Москвада онбеш кюн турадыла. Мазан анда да бир ууахты намазын къоймагъанды. Азнорну хайырындан Останкинону директору бла шагъырей болуп, намазларын аны кабинетинде этип тургъанды.

Бери кете туруп, аны къонакъгъа чакъырады. Артда ол да келген эди. Эки ыйыкъ Мазанны юйюнде туруп, Малкъарны ариу жерлери бла шагъырей болуп кетген эди.

Ол келген кюн Мазан анга уллу къочхар сояды. Къысха заманны ичинде бу эки адам уллу шуёхла болгъан эдиле.

Фестивальда тойгъа-оюннга хунерлери болгъанладан юч жюзден артыкъ адам болгъанды. Совет Союзну кёп тийрелеринден эдиле. Алагъа тамата айырыргъа керек болгъанда, ол келгенле барысы да башындан аягъына дери таулу кийимледе болгъан Атабий улу Мазанны айырадыла.

Дагъыда ол жол бу юч жаш бла бир болгъан ишни да айтайыкъ.  Фестиваль бошалгъандан сора жашла ючюсю да вокзалгъа келедиле. Азнорну къолунда Мазанны юйдегиси айтхан затладан топпа-толу уллу къара чемодан. Алайда поездни бираз сакъларгъа тюшеди. Азнор, Мамме улу да бир жумуш бла тышына чыгъадыла. Мазаннга уа жюклеге сакъ бол, деп кетедиле.

Бираздан келселе, аллайгъа кел, ол заманда халкъда бек жюрюген «Катюша» жырны Мазан сыбызгъыда согъа, тёгерегине уа адамла басынып, кими тепсей, кими тынгылай. Нёгерлерин кёргенде, сокъгъанын къояды. Адамла да чачыладыла. Къарасала – ичи харакетден толу чемодан а – жокъ… «Энди уа не этейим? Мазанны юйдегисине не айтып кёрюнейим», - деп, Азнор башындан тутуп, ой-шау этеди. Аны кёрген Атабий улу да шуёхун жапсарыргъа кюреше: «Къайгъы этме, Аллах айтса чемодан табылыр. Ол мени болгъанын билмегендиле ансы, тиерик тюйюл эдиле. Бусагъат къайтарлыкъдыла», - дейди. Ариу тилли адам эди Мазан - жырчы, тойчу, оюнчу, уста къоллу, аламат сыбызгъычы.

Поезд да келип, адамла анга мине тебирегенде, бир оруслу къатын чемоданны букъдурулгъан жерин кёргюзтеди. Мазан къууанады: «Айтхан эдим да, Аллах мени бек сюеди», - деди.

Атабий улу жашаууну асламысын Бабугентде ётдюргенди. 1976 жылда ауушханды. Жаннет ахлусу болсун.