«Къыйын болумлагъа тюшген сабийлеге болушлукъ этиу баш борчларыбыздан бириди»

Элбрус районну Элбрус элини акъылбалыкъ болмагъанланы ишлери жаны бла 1-чи номерли бёлюмюню инспектору, полицияны лейтенанты Къартлыкъланы Хасанбийни къызы Раузат бла бюгюн биз аны ишини юсюнден сёлешгенбиз.

– Раузат, служба не тюрлю жумушну толтурады?

– Акъылбалыкъ болмагъанланы ата-аналары къарамай къоюудан сакълау эмда аланы законнга бузукълукъ этиуден тыйыу. Бизни баш борчларыбыз быладыла.

– Жууаплы усталыкъны сайлагъанса. Ол не бла байламлыды?

– Гитчелигимден да сюе эдим быллай усталыкъ алып, ол заманда милицияда ишлерге. Мен сабийлени бек сюйгеним ючюн, аланы юйюрлеринде хатасыз, палахсыз ариу къылыкъда ёсюулерине себеплик этеригим келе эди.

– Сени баш борчунг недеди ишингде?

– Къыйын болумгъа тюшген сабийлеге болушлукъ этиуде, аланы ол жангылычдан къутхарыр ючюн, амалла излеуде эмда акъылбалыкъ болмагъан сабийлени бу жаны бла сейирлерин къоруулаудады.

– Ишлеп башлагъан айларынгда къаллай чырмаулагъа тюбегенсе?

– Къыйын болумлагъа тюшген сабийлеге жаным бек ауруй эди. Заман оза баргъаны бла келишеме хар неге да, алай алагъа жарсыуум а жюрегимде къалады.

– Сени оюмунга кёре, акъылбалыкъ болмагъанла жангылыч ишле бла нек кюрешедиле, сылтаулары недеди?

– Бир сёз бла ангылатырча тюйюлдю. Хар бирини сылтауу башхады. Мен акъыл этгенден, асыры кёп эркин заманлары болгъандан, кеслерин булжутур амалла излеп айланнгандан да болады, аны себепли ишибизни асламы ата-анала бла байламлыды. Сабий, не десек да, юйюрюнде кёргенни алады. Тышына чыкъса да, аны этеди. Ол жылла бла келген сынамды. Сабийни шуёхлары, аны дерследен тышында заманны ётдюрюучю тенглери да бек магъаналыдыла.

Ата-ананы юсюнден айтханда уа, аланы кеслерини низамлары болмаса, сабийге окъууну бла спортну жашауда къаллай уллу магъаналары болгъанларын ангылатмасала, ичгиге берилип, адамлыкъ ышанларын тас этселе, аланы кёрюп ёсген сабийден а не излерикбиз? Бек жарсытадыла аллай юйюрле.

Аны ючюн сабий быллай чурумлагъа тюшмезча, юйюрден тышында билим бериу учреждениялада да ушакъла бардырабыз. Тютюн ичиуню, башха акъыл къатышдырыучу затла бла да хайырланыуну адамны саулугъуна, аны инсанлыгъына да нечик уллу заран салыуун ангылатабыз.

– Кёпмю тюбейсиз законнга эм жамауат низамгъа бузукълукъ этген ишлеге?

– Насыпха, угъай. Ол да къууандырады. Сабийлени гитчеликлеринден, башланнган классладан окъуна биз быллай ангылатыу ишлени тири бардырабыз. Аланы терсликлери болса, жууапха тартыллыкъларын ангылатабыз. Биринчиден, школда эсепге салынырыкъларын, аманлыкъчылыкъ неда низамгъа бузукълукъ этген ишле къайтарылсала уа, ПДН-де эсепге тюшериклерин ангылатабыз. Жаш адам бу эсеплеге тюшсе уа, аны андан ары жашауунда иш бла жалчытылыууна да ол чурумлукъ этерикди.

– Сабий, бир кере жангылгъандан сора, экинчи да тюшемиди аллай болумгъа?

– Жарсыугъа, алай да болады. Биз акъылбалыкъ болмагъан бла тынгылы иш бардырып, аны жашаугъа кёз къарамын, оймай, сакъларгъа кюрешсек, ол а юйюрюне келип, кюн сайын ичген анасын бла атасын кёрюп, аланы тюйюшлерине шагъат болса, чамланмай къалмайды тёгерек-башха да, жашаууна да. Алай бла, уручулукъ бла, тюйюшюу бла да кюрешеди, кеси да къайтып законнга бузукълукъ этген ишлеге тюшеди.

– Сизни къолугъузгъа жаланда къыйын болумлада жашагъан юйюрлени сабийлерими тюшедиле?

– Бек жетишимли юйюрлени сабийлери да тюшедиле къолубузгъа. Асламысында ала жыл санларына кёре машина жюрютюрге эркинлик берген къагъытлары болмай тутуладыла. Биз аллай сабийлени ПДН-де эсепге салабыз. Ол кеси жашауундан сора, башхаланыкъына да къоркъуу салады. Аланы юйюрлерин эсепге алыу соруу да кёп сюзюлгенди.

– Арагъызны къалай къурайсыз быллай къыйын сабийле бла?

– Бу ишде кёбюсюнде бизге юйюр болушады. Окъуу учрежденияланы келечилери да уллу билеклик этедиле.

– Артыкълыкъ этиу а бармыды юйюрде? Энди сабийни тюйюу неда санына бла саулугъуна заран салыу дегенча?

– Бизни районда аллай кезиуле болмагъандыла, мен билип.

– Сабийни къоруулар муратда юйюне барсагъыз, не затлагъа эс бурасыз?

– Законну излемине кёре, сабийни жашагъан жерине къарайбыз. Ол, биринчиден, таза, кирсиз болургъа керекди. Андан сора да, хар сабийни энчи жатар жери, дерс этерге онгу болургъа керекди. Бирде уа, къолайсыз юйюрлени да ачыкълап, алагъа социал болушлукъ берирча амалла къураргъа болушабыз.

Алай бизни къууандыргъан шарт да барды. Харкюнлюк къыстау ишибизни хайырындан, законнга эм жамауат низамгъа бузукълукъ этгенлени саны азайгъанды. Эсепге салыу да аз болгъанды. Ата-аналаны болушлукълары бла аланы жанларындан аманлыкъчы ишлеге къатышхан сабийлери бла ушагъыбыз бек болушады. Экинчиден, быллай ишлеге къатышмауларына уллу себеплик этеди.

– Мен кёп болмай эшитген хапаргъа кёре, гитче сабий юйде анасындан ташада дарман ичсе, жыгъылса, бир затын ачытса, ол ананы жууапха тартадыла. Ол алаймыды?

– Хау, алгъын дарманла ичип ууланнган сабийлени жашаулары къутхарылгъаннга къууанып къалыучу эдик. Энди уа ол юйюр бла бек къаты иш бардырылады. Инспектор дагъыда башха органланы келечилери бла юйюрню жашау болумун тинтеди, дарманланы къайда эм не халда сакълагъанларын да ачыкълайды. Жыйылгъан материаллагъа кёре, ананы административ жууапха тартадыла. Ол, мени оюмума кёре, бек магъаналы ишди. Акъылбалыкъ болмагъанланы жашауларын къоруулау къыралыбызны бек уллу борчларындан бириди. Аланы сакълаугъа биз да сакъ болургъа керекбиз.