«Сабийле кеслери араларында байламлы, бир бирге къаршыракъ болурларын сюеме»

Хурметли окъуучуларыбызны Элбрус районну Тырныаууз шахарында жашагъан бир юйюр бла шагъырей этерге сюеме. Юйюрню таматасы Тебаланы Муслим бла танышханымда, жаш болса да, башды деген оюмгъа келгенме. Жыйырма жылны бир бирге хурмет эте, беш сабий ёсдюрген бек жууаплы жумушду. Аны тынч бла къыйын болгъаныны, чынтты насыпны не болгъаныны юсюнден сёлешгенбиз Муслимни юй бийчеси Валентина бла.

– Валентина, башха миллетли юйюрге келин болуп келирге къоркъмаймы эдинг?

– Анам таулуду, Габоладанды, Тёбен Чегемденди. Ким биледи, аны ючюнмю болур эди, таулу юйюрден арталлыда къоркъмагъанма. Андан сора да, жангы юйюрюм, биринчи кюнден окъуна манга, келинлеринеча угъай, ёз сабийлеринеча къарагъандыла. Бир кере окъуна болмачы затла ючюн жанымы къыйнамагъандыла. Ол а юйюр сакълауда эм уллу насыпдан бириди.

– Мынча сабий болса сюеме деп оюмлагъанмыса, огъесе?..

– Хар сабий да ол Аллахны саугъасыды. Анча-мынча деп эсеплемегенме, алай, айып этмегиз алай айтханыма, экиден кёп болсала уа сюйгенме. Анамы юйюрю уллу болгъанды, ала сегиз сабийдиле. Сора къууанчда, бушууда да жыйылып, не ишни да ариу атлатып къойгъандыла. Анга бек сукълана эдим. Бизни кеси юйюрюбюзде уа жаланда бир къарындашым барды. Эрттегилиле билмей айтхан болмазла: «Бирликде – тирлик!» – деп. Болгъан игиди.

– Муслим бла бюгюнлюкде беш сабийни насыплы ата-анасысыз, бизни да ала бла шагъырейлендирсенг эди.

– Аминат, атасыны тилегин толтура, медицина колледжни жетишимли бошагъанды. Сора, окъуудан тоймагъанын ангылап, КъМКъУ-ну туризм бёлюмюне киргенди. Фатима бла Лейла алыкъа школдадыла. Мухамматха – юч, Иссагъа уа эки жыл болады.

– Кесинг да жаш адам болуп, уллу юйюрню ауурлугъу боюнунгдады. Санга абадан сабийле болушамыдыла?

– Сёзсюз! Аланы болушлукълары манга бек магъаналыды. Юй жумушладан тышында, ишлеген да этеме. Кесими тиширыуланы ариулукълары бла байламлы салонум барды да, анда заманыма кёре омакълыкъ, косметология процедурала бардырыучума. Сора, абаданлагъа гитчелени къоюп, ырахат чыгъалама ишиме.

Бу ата-бабаланы заманларындан келген тёре болур – абадан сабийле, кеслеринден гитчелеге къараулары. Бу жумушда бир ненча магъана кёреме. Манга болушлукъдан тышында да, сабийле кеслери араларында байламлы, бир бирге къаршыракъ болурларын сюеме.

– Валентина, жашауумда эм иги шуёхум Муслимди деп айталлыкъмыса?

– Хау. Не жарсыууму, не оюмуму да жаланда анга ышанама. Жарсыугъамыды, насыпхамыды, аны билалмайма, къыз тенглерим бардыла деп айталмайма.

Энди танышла, жолдашла ол башхады, алай ич сезимими, сёзюмю да айталама дерча уа – угъай, ол заманны къыйынлыгъындан да болур. Муслимден башхалагъа ышаналмайма. Алай эсе да, сокъуранмайма. Билеме, ол тюз акъыл да бераллыкъды, билеклик да эталлыкъды. Кесибиз энчи жашап башлагъанлы ышаныуубузну кючю бла фатар да алдыкъ, юй да ишледик, манга кабинет да къурагъанды. Сора ышанмай, къалай жашау этерге боллукъду?!

– Аламат! Сени оюмунга кёре, насыплы, кючлю юйюрню мурдору недеди?

– Бирликде. Бир жолгъа чыкъгъан эсенг, кеси жашауунгдан сора да башхагъа жууаплы болгъанынг эсингден кетмезге керекди. Да сора сен, атангы бла анангы ёмюрлери жыйгъан мюлклерин да жоюп, тоюнгу айыпсыз ётдюрюп, кесинги юйюр жашаугъа хазыр болгъан суна эсенг, бар кючюнгю, акъылынгы, тёзюмюнгю, билиминги да салып, къурагъан юйюрюнгю сакъларгъа керексе. Чырмаусуз бир юйюрню да жашауу къурала болмаз. Алай абаданланы огъурлу сёзлерине къулакъ салыргъа керекди.

– Заман къыйын болгъанды деп бир ненча кере айтдыкъ. Сен аны къалай ангылайса? Кёп жашла бла къызла, заманында юйдегили болмай, заманларын оздуруп да къоядыла. Сени оюмунга кёре, ол не бла байламлыды?

– Жашау не жаны бла да къыйын болгъаны хакъды! Багъала кюн сайын ёсе барадыла. Иш хакъла уа аллай атламла бла баралмайдыла. Андан сора да, иги окъуп, дипломларын къолларына алгъанла, усталыкъларына кёре иш табалмай къыйналадыла. Ол жаш тёлюню бек уллу жарсыууду.

Жаш тёлюню излемлери кюн сайын ёседиле. Алай аланы жалчытыу а ата-ананы сыртына тюшедиле. Сора кеси башын туталмагъан, ёз излемлерин жалчыталмагъан жаш юйдегили болса да, ол ата-анагъа боюн созгъанлай турады. Дагъыда ангылауум жетмеген бир зат барды. Ата-анала да сабийлерин дипломларына кёре ишге салалмасала да, башха, къара иш бла кюреширлерин сюймей, аланы ауурлукъларын кеслери тартыргъа кюрешедиле. Аны тюзге санамайма. Къачан да болсун, ол кеси башына, къурагъан юйюрюне жууаплы болургъа юйренирге керекди. Къара ишден къачыу кишилик тюйюлдю.

– Юйюрлени кёп чачылыуларыны сылтауу уа недеди, сен ангылагъандан?

– Мен кесими бирледен акъыллыгъа санамайма. Алай, юйюрде жыйырмадан артыкъ жыл жашай келген адамча оюмласам, тёзюмсюзлюкдеди. Тиширыуларыбыз асыры кёп зат сакълай болурла жашладан деригим келеди. Сора ол сакълауларына терк окъуна жолукъмасала, юйюрню чачаргъа хазыр болуп къаладыла. Мюлк ол жашауда хар кимге буйругъуна кёре берилген ырысхыды. Аны юйюр насыпны мурдоруна салыуну тюзге санамайма. Сезимледиле юйюрде чынтты байлыкъ. Сюе билиу, ышаныу, уяла билиу, тынгылап къоюу.

– Кёп сабийли юйюрча, сиз къыралдан не тюрлю болушлукъ кёргенигизни да билдирсенг эди?

– Къыралдан, бирсилеча, сабийлеге ай сайын тёлеулени алабыз. Андан сора да, тёртюнчю сабий ючюн ата капиталны, бешинчи сабийге да ахча тёлеуню алгъанбыз. Коммунал жумушлада да болушлукъ боллугъун айтадыла, алыкъа ары жеталмай турабыз. Кесибизден къалып турады дерге боллукъду. Кюз артында КъМР-ни Башчысыны Указы бла «Ана махтаулукъ» орден бла саугъалагъандыла. Аны юсюне жюз бла жарым минг сом да берген эдиле. Сау болсунла.

Къырал билген амалы бла юйюрлени тутаргъа, эс бурургъа кюрешеди, не къыйын болумда да жангызлай къоймайды. Бизни ынналарыбызны заманында быллай болушлукъдан хапар да жокъ эди. Алай болгъанлыкъгъа, ол адамла намыслы сабийле ёсдюралгъандыла. Биз да аллыбыздагъы сабийлени жашаугъа кертичиле, абаданлагъа намыс бере билгенле, халкъларына тийишли адамла этип ёсдюралсакъ, насыплы ата бла анабыз деяллыкъбыз. Аны заман бла буйрукъ кёргюзтюрле. Игиси болсун!