Тарых

Мен эслей келгенден, бюгюнлюкде халкъыбызны жаш тёлюсюню  миллетибизни тарыхына, жашау турмушуна, оюнларына, жырларына бла тепсеулерине сейири уллуду. Бютюнда ала телевидение, радио неда интернет болмагъан кезиуде жаш адамла заманлары зауукълу ётерча къаллай амалланы хайырланнганларын билирге сюедиле. Кертиси бла да, шёндюгюлени асламы бир бирлерине тюбеселе окъуна, 10 минутдан телефонларына аралып, кеслерин къайры келишдирирге билмей тебирейдиле. Бир 20 жыл алгъа окъуна хал иги да башха эди. Сора бир ненча ёмюрню алып къарасагъ а, бютюнда сейир болгъанды бизни ата-бабаларыбызны жашаулары.

1937 жылны март айында лыжала бла Элбрусну тёгерегин къыдырып чыгъыу биринчи кере бардырылгъанды. Анга Къабарты-Малкъарны альпклубуну инструктору Всеволод Каплуненко (жолоучулукъну таматасы), Пионерлени республикалы къаласыны туризм бёлюмюню  таматасы Андрей Петров, туризмни бла альпинизмни инструкторлары Иван Леонов, Николай Салихов, Аркадий Рожновский, Антонина Колексникова, Тёбен Бахсандан колхозчу Ачабайланы Дуут, Къашхатаудан орта школну устазы Уяналаны Чомай, аш бишириучю Иван Овчинников къатышхандыла.

КъМР-ни 100-жыллыгъына

Совет Союзну Жигити Байсолтанланы Алимин эгечини жашы Мызыланы Таубий ахыр 30 жылны батыр жууугъуну жашауун, аны урушда тарыхын тинтиу бла кюрешеди. Ол Москвада, Ленинградда, Подольскда, Ейскде да болуп, кёп шартла жыйышдыргъанды, ала уа «Алим Байсултанов – легенда Балтики» деген сейир китапда   басмаланнгандыла.

Биз   Таубий бла китапны жазып башларгъа ким кёллендиргенини, Алим къаллай адам болгъаныны эм кёп башха затланы юслеринден ушакъ бардыргъанбыз.

Ёмюр бла жарым жыл мындан алгъа  1817—1864 жыллада бардырылгъан  Кавказ урушну  бушууу бюгюн да унутулмагъанды. Хар жылдан да адыгла жашагъан жерледе, ол санда тыш къыраллада да, 21 майда ол къазауатда  жоюлгъанланы эсгериуню кюню белгиленеди.

Ишимде статьяларымы жигитлерин бла темаларын  асламында кесим сайлаучума. Болсада редакцияны бюгюннгю къонагъы бла ушакъ бардырыргъа буюргъанларына ыразыма. 

Гаммаланы Жабраил  урушха дери школда сабийлени окъутханды, «Чылмас» колхозда парторганизацияны секретары да болгъанды, райкомда да ишлегенди. Уруш башланнган биринчи кюнледе окъуна, военкоматха барып, фронтха жиберирлерин тилегенди, алай эки-юч кере да аны артха къайтаргъандыла.

Иттийланы Хамашаны жашы Дадаш аскерге къыркъ биринчи жылда июньда чакъырылгъанды. Уруш башланып, бир ненча кюн озгъанлай. Орджоникидзеде (Владикавказда) жаяу аскер училищени курсанты болады. 

Малкъар халкъны махтаулу жашы Байсолтанланы Алим Совет Союзну Жигити деген сыйлы атха  Къабарты-Малкъарда угъай, Север Кавказда да биринчи болуп тийишли эди. Аны батырлыгъыны юсюнден аны таныгъанла айтып тауусалмагъандыла.

Улбашланы Таулуну жашы Малик 1916 жылда туугъанды. Гитчелигинден да ата-анасы аны ишлерге, жигер болургъа юйретгендиле. Ол а иш кёллюден сора да, жангычылыкълагъа ачыкъ, билимге итиниулю болуп ёсгенди. Ол бир къыйын жумушдан да къачмагъанды, атасын, анасын аяп, не ауур жюкню да кеси боюнуна алыргъа кюрешгенди.

Сейир эм бушуулу къадарлы юйюрле миллетибизде не заманда да кёп болгъандыла. Ол затла тюрлю-тюрлю шартла бла байламлы эдиле. Озгъан ёмюр ол жаны бла бек кюйсюз эди. Бирле - акъ аскерчиледен, экинчилери большевикледен къыйналгъандыла. Думалачы Гемуланы Омарны юйюрю аллайладан бириди.