Тарых

Бу сурат  урушну аллында жыллада Огъары Малкъарда алыннганды. Ол заманда элге машина бла келген алай тынч тюйюл эди. Жолла тик, тар. Улоу  жюрюте билген, анда ишлеген да хазна адам болмаз эди. Болсада мында жигит жашла табылгъандыла. Ала Нальчикге келип, шофёр усталыкъгъа юйренип, элге машинаны  келтиргендиле. Элде уа  кёргенле бек сейирге къалгъандыла.

Ала – эки тенг, эки кёнделенчи жаш – Отарланы Муратны жашы Зейтун бла Атмурзаланы Муссаны жашы Мутай бир жыл туугъандыла – 1918 жылда, аскерге экиси да бирге кетген эдиле – 1939 жылда. Аланы аскер къуллукълары бошалыргъа Уллу Ата журт уруш башланнганды. Тенгледен бири гитлерчиле бла биринчи сермешге кирген кюн ёлгенди. Экинчиси урушну къанлы жоллары бла фашист Германияны уясына дери баргъанды, ёшюн уруш этиу бла Берлинни алгъан совет аскерлени санында болгъанды. Мындан бир ненча жыл алгъа Тырныауузда ёлгенди (жаннетде жатсын). Бизни бюгюннгю хапарыбыз аланы юслеринденди.

Ахшы жыр ахшы адам кибикди. Ол бизни жашауубуз бла бирге барады. Жолубузну жарытады, ишде болушады, жигитликге кёллендиреди. Ма биз кёп кере эшитген «Тенгими юсюнден» деген жыр да аладан бириди. Ол жигитликни, адамлыкъны, Туугъан журтну чексиз сюймекликни жырыды. Аны сёзлерин Боташланы Исса, макъамын Беппайланы Сергей жазгъандыла.

Мен эслей келгенден, бюгюнлюкде халкъыбызны жаш тёлюсюню  миллетибизни тарыхына, жашау турмушуна, оюнларына, жырларына бла тепсеулерине сейири уллуду. Бютюнда ала телевидение, радио неда интернет болмагъан кезиуде жаш адамла заманлары зауукълу ётерча къаллай амалланы хайырланнганларын билирге сюедиле. Кертиси бла да, шёндюгюлени асламы бир бирлерине тюбеселе окъуна, 10 минутдан телефонларына аралып, кеслерин къайры келишдирирге билмей тебирейдиле. Бир 20 жыл алгъа окъуна хал иги да башха эди. Сора бир ненча ёмюрню алып къарасагъ а, бютюнда сейир болгъанды бизни ата-бабаларыбызны жашаулары.

1937 жылны март айында лыжала бла Элбрусну тёгерегин къыдырып чыгъыу биринчи кере бардырылгъанды. Анга Къабарты-Малкъарны альпклубуну инструктору Всеволод Каплуненко (жолоучулукъну таматасы), Пионерлени республикалы къаласыны туризм бёлюмюню  таматасы Андрей Петров, туризмни бла альпинизмни инструкторлары Иван Леонов, Николай Салихов, Аркадий Рожновский, Антонина Колексникова, Тёбен Бахсандан колхозчу Ачабайланы Дуут, Къашхатаудан орта школну устазы Уяналаны Чомай, аш бишириучю Иван Овчинников къатышхандыла.

КъМР-ни 100-жыллыгъына

Совет Союзну Жигити Байсолтанланы Алимин эгечини жашы Мызыланы Таубий ахыр 30 жылны батыр жууугъуну жашауун, аны урушда тарыхын тинтиу бла кюрешеди. Ол Москвада, Ленинградда, Подольскда, Ейскде да болуп, кёп шартла жыйышдыргъанды, ала уа «Алим Байсултанов – легенда Балтики» деген сейир китапда   басмаланнгандыла.

Биз   Таубий бла китапны жазып башларгъа ким кёллендиргенини, Алим къаллай адам болгъаныны эм кёп башха затланы юслеринден ушакъ бардыргъанбыз.

Ёмюр бла жарым жыл мындан алгъа  1817—1864 жыллада бардырылгъан  Кавказ урушну  бушууу бюгюн да унутулмагъанды. Хар жылдан да адыгла жашагъан жерледе, ол санда тыш къыраллада да, 21 майда ол къазауатда  жоюлгъанланы эсгериуню кюню белгиленеди.

Ишимде статьяларымы жигитлерин бла темаларын  асламында кесим сайлаучума. Болсада редакцияны бюгюннгю къонагъы бла ушакъ бардырыргъа буюргъанларына ыразыма. 

Гаммаланы Жабраил  урушха дери школда сабийлени окъутханды, «Чылмас» колхозда парторганизацияны секретары да болгъанды, райкомда да ишлегенди. Уруш башланнган биринчи кюнледе окъуна, военкоматха барып, фронтха жиберирлерин тилегенди, алай эки-юч кере да аны артха къайтаргъандыла.

Иттийланы Хамашаны жашы Дадаш аскерге къыркъ биринчи жылда июньда чакъырылгъанды. Уруш башланып, бир ненча кюн озгъанлай. Орджоникидзеде (Владикавказда) жаяу аскер училищени курсанты болады.