«Адамгъа ышана эсенг – олду сюймекликден озгъан кюч»

Битеу адамла да бир кибик кёрюнюп, биреу а башха нек кёрюнеди? Жаланда аны кёрюрге нек итинебиз? Психологияда бу сейир ишни къалай ангылатадыла? Аны юсюнден психолог Муртазланы Фаризат бла ушакъ этгенбиз.

- Сюйген адам бир кесек шашханнга ушайды. Психология уа къалай къарайды алагъа?

- Ачыкъ айтханда, сюймеклик жокъ болса, жер башында айныу да боллукъ тюйюлдю. Адам сюйгенин къууандырыр ючюн дунияны тюрлендиреди: юйле ишлейди, назмула жазады, суратла этеди, бай болады. Хау, сиз айтханча, кёп къыраллада бардырылгъан тинтиуле кёргюзтгендиле: сюймеклик психика ауруугъа ушайды. Аны бек къыйын тюрлюлерини белгилери алкоголь  эм наркоманияны белгилерине  келишедиле. Алгъаракъда   Саулукъ сакълауну битеудуния организациясы да  сюймекликни ауруугъа санагъанды, психика жаны бла аурууланы тизмелерине окъуна къошханды.

- Алай эсе уа, андан къутулур ючюн, багъыуну бардырыргъамы керекди?

-Угъай, хар зат да ол чекге жетип  къалмагъанды.Сюймеклик – ол турмушну тюрлениуюдю,  ол  башха энчи халгъа кетиуге ушайды, башны мыйысыны логика ючюн жууаплы сол полушариясы акъырынлыкъны чыгъаргъан кезиуде, онг полушариясы уа къыстау ишлейди (эмоцияла эм сезимлик шарт кёрюнедиле). Эм къыйын кезиуледе сюймеклик психика бойсунуугъа айланады. Ол кезиуде адамны гормонлары артыгъы бла къураладыла – адам къуруда сюйюп турургъа неда кесин сюйдюрюрге итинеди.

 - Жылны кезиулери, табийгъатда болгъан тюрлениуле бла байламлымыды сюймеклик?

-Сюймекликни физиология мурдор-гормонладыла. Кюнню аслам санда таякълары къууанчны гормонларын кёп санда чыгъарадыла. Къан тамырлада жаз башы суучукъла саркъсала, гормонла, сюйселе-сюймеселе да, бир бирге эс бурадыла. Жылыу келгенден сора уа, адамла къыш кийимлерин тешедиле,  бир бирлерин эслеп башлайдыла. Кюнню жылыуу бизде тестостеронну иги да элпек этеди.

Женгил атламла, сёлешген заманда бир адам атны терк-терк айтыу, хар кюнден жангы причёсканы этиу эм кийимлени алышындырыу, насыпха ийнаныу, бетни жарытхан ышарыу… бу тюрлю ишледен чыкъгъан болум ангылашыныулуду: сюймеклик! Ол ауруу башхалагъа бек тынч жугъарыкъды!

-Жаз башы тауусулады, сюймеклик да  аны бла биргеми?

-Хар заманда да угъай. Сюймекликни бек къаты кезиуюнде адамны чархында окситоцин деген гормон  чыгъады.  Алимле айтханларыча, окситоцин, бек аздан, 17 айны ишлейди, бир-бир адамлада уа – жаланда бир айны ичинде. Ма ол кезиуде уа эки адам бир бирлерин сюерге керекдиле. Сейирлени, тёрелени, адетлени табып, жашау муратларын къураргъа борчлудула. Ол умутла сол полушариягъа тюшюп къалыргъа  тийишлидиле. Алай болса, сюймеклик сууугъандан сора окъуна, эки адам бир бирлерине бек къаты байланышырыкъдыла. Башхача айтханда, гюлле жемишлеге айланадыла.

Сюймеклик тауусулгъаны ючюн а, биз кесибизни терслерге керекбиз. Алай аны сиз невротикалы байламлыкъ бла ажашдырмагъыз. Аны кезиуюнде жангызлыкъдан къоркъуу адамланы кеслери сюймеген инсан бла бирге турурча этеди. Андан эсе, сиз андан айырылыргъа эм чынтты сюйген адамыгъызны табаргъа керексиз.

Бу сезим эки адамгъа жууукълашыргъа болушады, бир бирлерин ангыларгъа. Сюймеклик – табийгъатны саулугъуду. Ол сууугъандан сора да, бир бирлерини акъылларын, оюмларын, жашаугъа къарамларын билгенле юйюр кемелерин жашау тенгизде бек тап элтедиле. Юйюрде бир бирге кертичилик, билеклик этиу, ангылау не къаты сюймекликден да магъаналыдыла. Адамгъа толусунлай ийнана, ышана эсенг – олду сюймекликни озгъан кюч.