Минги тауну тёгерегине сейир жолоучулукъ

Бу айда «Россейни байлыгъы» деген проектни чеклеринде Къабарты-Малкъарда «Минги тауну тёгерегине» деген ат бла жолоучулукъ къуралгъанды. Аны КъМР-ни Туризм эмда курортла министерствосуну болушлугъу бла Орус география биригиуню «Альтаир» республикалы жаш тёлю клубу, Москвада къыйын жоллада жюрюгенлени «Квадроостров» клубу да къурагъан эдиле. 

Барыллыкъ жолну уа Орус география биригиуге кирген, республиканы табийгъатын  уста билген, Россейде табийгъатны сюйгенлени, аны сакъларгъа итиннгенлени араларында да аты белгили болгъан Мокъаланы Тенгиз жарашдыргъанды.  

Жолоучула квадроциклледе Нальчикден чыгъып, Черек, Чегем, Элбрус эм Зольск районлагъа тебиреген эдиле. Алгъа  Хумаландан бла Сукан-Суудан ётюп, Курнаятха жетгендиле, ызы бла Чегетден, Джарадан сора, Бызынгы альплагерьге келип тохтагъандыла.  Москвадан бла аны тийресинден келгенле Жабо-Къаланы, Бызынгы бузну биринчи кере кёргенлерин белгилерчады. Жашла  Минги тауну къыбыла  жанындан шимал жанына да чыкъгъандыла. Жайны бек исси кюнлеринде беш жюз километрни   баргъан тынч  болмагъан эсе да, туристле бу жолоучулукъ, башхалагъа ушамай, бютюн сейирлик болгъанын чертгендиле. 

Быйыл дагъыда «Россейни байлыгъы» деген проектни чеклеринде Къабарты-Малкъарда, Къарачай-Черкесде, Шимал Осетия-Аланияда, Ингушетияда, Чеченде, Дагъыстанда  быллай жети жолоучулукъ къураллыкъды. Ала россейлилеге Кавказны таныргъа себеплик этерикдиле. Арт жыллада дунияда белгили турфирмала Къабарты-Малкъаргъа жолоучулукъну программаларына къошхандыла. Алада Огъары Малкъар да барды. 

Алай бла, аз санлы халкъланы маданиятлары, жашагъан жерлери, турмушлары, къол усталыкълары дуниягъа баям боллукъдула. Жер башында уллу, гитче халкъла да бир кибик даражада болургъа кереклисин ким да ангылайды. Алай ол алай болмагъаныны хатасындан, кёп тилле, эрттегили маданиятла къуруп кетгендиле. Аны себепли, быллай жолоучулукъланы магъаналары бек уллуду. Тышындан келген адамла бизни республикада жаланда табийгъат бла шагъырейленнген бла чекленмейдиле, ала халкъла къалай жашагъанларына къарайдыла, бизни тарыхыбызны да тинтедиле, миллет ашларыбызны да билирге сюедиле. 

Москвачыла, Жабо-Къаладан сора, битеу башха тарых къалаларыбызны хапарларын да эшитгендиле, таулулада белгили тукъумла миллетни айныууна салгъан къыйынларыны юсюнден да   билгендиле. Бызынгыда буз а быйыл къыш къарлы, жай а исси болгъаны  себепли, эрип, буз толкъунла суугъа тёгюледиле: бу тамашагъа къалдыргъан сурат эди.

Экспедицияны таматасы Александр Зиминни айтханына кёре, «Россейни байлыгъы» деген проект 2018 жылда къуралгъанды, Баш Кавказ сыртны биринчи къауум да ол жыл ётгенди. Алай артда проект тюрленнгенди, къуру туризмден сора да, бусагъатда тарыхха, маданиятха да аслам эс бурулады. Бу жол туристлени къаууму малкъар адабиятны мурдорун салгъан закийибиз жашагъан юйге-музейге баргъандыла. Мёчюланы Кязимни юйю кёп туристлеге шыйыхны жериди, аны жашау жолу бюгюнлюкде да муслийманлагъа, христианлагъа, динни тутмагъанлагъа да бирча сейирди. 

Дагъыда быйылгъы къонакъларыбыз Чегемде парадромда учхандыла, Минги тауда уа бир бирлерине къар атып ойнагъандыла. Алайды бизни Ата журтубузда болум: жайдан къышха тюшген  къыйын тюйюлдю!