Адамны ич дуниясы ариуланнганыны, жюрегинде таза ниетле хорлагъаныны, мамырлыкъны да байрамы

Бу кюнледе дуния башында битеу муслийманла да исламда бек уллу къууанчладан бир-Къурман байрамны белгилейдиле. Хар жылдан да Ибрагим файгъамбарны  (Аллахны саламы анга болсун) ызындан  ислам динни тутханла къурман мал соядыла. Бу ишни баш магъанасы – Аллахха бойсунуу, анга табыныу, баш уруу, ийнаныуду. Къурман  адамны ич дуниясы ариуланнганыны, жюрегинде таза ниетле хорлагъаныны, игиликни, мамырлыкъны белгисиди. Ол адамны халаллыгъын, жюрек жумушакълыгъын,  адеп-къылыкъ жаны бла даражасын кёргюзтеди,   динни магъанасын ангыларгъа, бизни жаратхан Аллахха сюймеклигибизни  билдирирге болушады.

Бу уллу байрамны магъанасыны юсюнден «Ислам в Евразии» газетни баш редактору, Аль-Азхар университетни выпускниги Аккайланы Хасим хажи айтады:

-Бу кюн межгитледе гъайыт намаз окъулады, иймамла Къурманны магъанасыны юсюнден айтадыла, муслийманланы бирликге чакъырадыла.  Исламда Ораза бла Къурман эки уллу байрамдыла да, алагъа къууанч бла тюберге, бир бирге къонакъгъа барыргъа, алгъышларгъа, къууаныргъа, тилекле этерге тийишлиди. Хар юйде да  къурман этден ашла бла хант столла да къуралыргъа керекдиле.    

Болсада байрамны тёрелери бла байламлы соруула кёп болуучудула. Биринчиден, къаллай малны сояргъа жарайды дегенле бардыла.  Бек алгъа ол шериат муслийманлагъа  ашаргъа эркин этилген, юйде багъылгъан малды: къой, эчки, ийнек, бугъа, тюе.

Къуранда былай жазылыпды: «…Аллахдан тилек эт да, малны сой…» Хадиследе айтылгъаныча, Мухаммад файгъамбар  (Аллахны саламы анга болсун) эки акъ (къолан) къойну этген эди къурман. «Мен файгъамбар эки акъ къойну сойгъанын кёргенме. Ол Аллахдан тилекле  этип, аланы жанларындан жатдырып, бир аягъын къабыргъасына салып, боюнларын кеси тартханды», - деп жазылады Хадиследе.

Къой, эчки бир жыллыкъ болургъа тийишлидиле, болсада алты айлыкъ токълуну сояргъа эркин этиледи. Тууар малны юсюнден айтханда уа, анга эки жылдан атларгъа керекди. Аны жети адамгъа атап сояргъа жарагъанын биле болурсуз. Къойну бла эчкини уа – биреуленнге.

Мухаммад файгъамбар сокъур (бир кёзюне окъуна), акъсакъ, ауруулу эмда арыкъ малны къурман этерге жарамайды, дегенди.  Алай малны сатып алгъандан сора аны юсюнде биз санагъан  къыяуланы кёрсегиз, алышындырыргъа, неда башхасын  алыргъа кереклиси жокъду.

Къурман юйюрге саулай этилирге да боллукъду.  Аны юсюнден быллай хадис  барды, аны Аиша белгили этгенди: «Файгъамбар къурман малны къабыргъасына салып, Аллахны аты бла быллай тилек этгенди: «Я Аллах, Мухаммаддан, аны юйюрюнден эмда жамауатындан къурман малны къабыл эт».

Файгъамбарны хадислеринде айтылгъаныча, малны сол къабыргъасына салып, аны Мекканы жанына бурургъа керекди. Къурман малны сойгъан адам аягъын аны къабыргъасына салып, Аллахдан аны  къабыл кёрюрюн тилек этеди. Былайда бир затны белгилерик эдим: малны аллында бичакъны билерге, неда аны къатында башха малланы сояргъа жарамайды.

Къурман малны ёнкючге сатып алыргъа  эркин этиледи, жаланда борчугъузну узакъ болжалгъа созмай тёлеяллыкъ эсегиз. Аны терисин сатаргъа жарамайды, аны садакъагъа, неда къолайсыз адамгъа болушлукъгъа берирге тийишлиди.

Жолоучу бу ишден эркин этилемиди, деп соргъанла да бардыла. Алай алимле бу соруугъа бирча жууап бермейдиле. Болсада аланы асламыны айтханларына кёре, юйюнден узакъда болгъан муслийман къурманны борчундан эркин этилмейди, аны толтурургъа онгу бар эсе. 

Дагъыда къурманны кимге сояргъа жарайды,  деп да соруучудула. Бек алгъа акъылбалыкъ, акъылындан кем болмагъан муслийманнга.  Андан сора да, алимлени асламы айтханларыча, малны сатып алгъан адамны къолайы да болургъа керекди: байрам озгъандан сора юч кюнню ичинде  аны юйюрю аш-суу керекли  болмазгъа тийишлиди.

Къурманны гъайыт намаздан сора юч кюнню ичинде сояргъа жарайды. Алай бек игиси уа тюзда намаз къылып бошагъандан сора этилседи.  Аны  юсюнден да быллай хадис барды: «Байрам кюнню намаз къылыудан башлайбыз, ызы бла юйге келип, къурман малны соябыз. Алай этгенле суннаны толтурадыла. Алай малны намазгъа дери сойгъан адам а юйюрюне жаланда эт келтиреди, ол Аллахха табынмайды».   

Эт ючге юлешинеди. Бир кесеги къолайсызлагъа бериледи, экинчисинден къонакълагъа аш хазырларгъа тийишлиди, ючюнчю кесегин юйде къояргъа жарарыкъды.

Къурман мал кимге аталгъан эсе да, ол сойса игиди. Мухаммад файгъамбар кеси алай этиучю эди. Алай аны башха муслийманнга буюрургъа да боллукъду. Болсада къурман аталгъан адам мал  союлгъунчу алайда турургъа керекди. Мухаммад къызы Фатимагъа къурман этгенинде,   къатында сюелтгенди: малны биринчи къан тамызы бла бирге   гюняхларынг да кечиледиле, дегенди файгъамбар. 

Къурман малны соярыкъ адам Зуль-Хиджа айны (быйыл ол 2 августда башланнганды) биринчи он кюнюнде чачын неда тырнакъларын къыркъмаса игиди. Аны юсюнден да хадиследе айтылады.

 Этни жаланда муслийманлагъа юлеширге керекди, деген оюм да барды. Алай  алимлени асламы исламгъа къажау болмагъан, дин бла уруш бардырмагъан адамлагъа юлюш чыгъарыргъа жарайды дейдиле.    Аны юсюнден Къуранда быллай сёзле бардыла: «Аллах сизни бла дин ючюн урушмагъанлагъа, юйюгюзден къыстамагъанлагъа иги кёзден къараргъа эркин этеди. Кертиди, Аллах   тюзлюкню излегенлени сюеди».

Ёлген адамгъа къурман этиуню юсюнден да айтырыкъ эдим. Ол   осуятында анга къурман этилирин тилей эсе,  жууукълары аны толтурургъа борчлудула. Дагъыда малны сойгъанда, Аллахдан юйюрю ючюн тилек этип, ёлгенлени  да сагъыныргъа боллукъду: «О Аллах, бу къурман малны юйюрюмю: сауланы, ёлгенлени атларындан да, къабыл кёр».

Къурман байрам Меккагъа хаж къылыуну бир бёлюмюдю. Ол Мина ёзенде Зуль-Хиджа айны 10 эм 12 кюнюнде белгиленеди эмда 3-4 кюнню барады. Алай битеу муслийманланы да Меккагъа барып,  байрамны исламда бек сыйлы жерледе белгилерге, къурман малны анда сояргъа онглары жокъду. Аны ючюн а бу тёрени жашагъан жерибизде толтурургъа, байрамны юйюбюзде белгилерге да боллукъду.

Зуль-Хиджа айны  биринчи тогъуз кюнюнде   ораза тутуу Аллах   сюйген ишледен бириди. Бютюнда уа Арафа  кюнде (Зуль-Хиджаны 9-чу кюнюнде -   10 августда) оразаны магъанасы уллуду.  Ол кюн хаж къылыуда болгъан дин къарындашла Арафа  тауну тийресинде жыйылып, гюняхлары кечилирин тилейдиле. Тауда сюелиу хаж къылыуну ахыргъы эм баш магъаналы тёресиди. 

Алайды да,  хурметли дин къарындашларым бла эгечлерим. Барыгъызны да бу сыйлы байрам бла алгъышлаймы. Аллах этген ашхы ишлеригизни сууаплылыгъын кёбейтсин, тилеклеригиз, къурманыгъыз да къабыл болсунла. Къурман-байрам   бютюнда къууанчлы халда ётер ючюн бир биригизге къонакъгъа барыгъыз,   алгъышлагъыз, сыйлагъыз, Аллахдан тилекле этигиз, анга табыныгъыз.